Arnþór Helgason

Lítið er ungs manns gaman

Jólin gengu í garð á sínum tíma í gær eins og siður er. Skömmu fyrir jól birtust þau Árni, Elfa Hrönn og Birgir litli Þór ásamt Sólveigu, tengdamóður minni, en þau háðu með okkur jólin á aðfangadagskvöld. Var etið af hreindýrum sem Árni skaut í haust og voru þau Elín, móðir hans, aðalmatreiðslumeistarar. Vafalítið hefur Elfa lagt hönd á plóginn líka.

Birgir litli, sem er á 3. ári, er mikill horfari á ýmislegt sem birtist á skjánum. En þar sem hann ætlaði í kirkju ásamt foreldrum sínum og Elínu ömmu þótti rétt að hafa fyrir barninu guðs ótta og góða siðu og fékkst hann til þess að hlusta á sögur sem afi mælti af munni fram.

Birgir Þór hefur afar gaman af alls konar ímyndunarleikjum og sér stundum ljón í afa og verður þá afi að urra mjög grimmdarlega. Flýr hann þá í fang Elínar ömmu sem tekst oftast að verja hann gegn ásókn ljónsins. En nú vildi sá stutti heyra sögur um ljónin. Tók því afi sig til og sagði honum nokkrar sögur af því hvernig piltur, sem heitir Birgir Þór, stóð sig í baráttunni við ljón og barg jafnvel skelkuðum foreldrum sínum.

Síðasta sagan var fengin að láni að hluta til úr sögunni um Androkles og ljónið og var með siðferðisboðskap svona í anda jólanna, en hún fjallaði um skógargöngu Birgis í breiskjuhita. Varð hann móður af göngunni og ákvað að hvíla sig undir stóru tré þar sem skuggsælt var.

Uggði hann ekki að sér heldur settist á eitthvað mjúkt. Reyndist þar þá vera ungt ljón sem rauk upp. Eitthvað var að ljóninu og kom í ljós að það hafði fengið glerbrot í hægri framfótinn. Auðvitað náði pilturinn brotinu og haltraði ljónið burt án þess að gera honum mein.

Síðan liðu mörg ár. Birgir var orðinn fullorðinn og foreldrarnir gamlir og gráir fyrir hærum. Þá varð á vegiþeirra svangt ljón og skipti engum togum að það réðst á gamla og lasburða foreldrana. En Birgir Þór rak þá upp mikið öskur. Brá þá ljóninu og lagði við hlustir. Þekkti það þá þennan gamla bjargvætt sin og urðu miklir fagnaðarfundir. Boðskapurinn var auðvitað sá að maður ætti jafnan að vera góður við þá sem bágt ættu.

Ekki veit ég hvort þessi saga skilaði því sem ætlað var en sá stutti vildi gjarnan heyra fleiri sögur. Afinn velti því hins vegar fyrir sér að hann hefði gleymt dýrafræðinni sem hann lærði í gamla daga og þeirri sem Jónas frá Hriflu þýddi og sendi okkur tvíburunum. Þar kemur víst fram að ljón lifa langt innan við mannsaldur. En í ævintýrunum eru víst allir hlutir afstæðir samanber meyfæðingar, himneska herskara og fleira sem margir leggja lítinn trúnað á en er undirstaðan í boðskap kirkjunnar ásamt páskaguðspjallinu.

Daginn farið að lengja

Dagsins aftur lengist ljós,

lifna allar dróttir.

Frá mér Drottinn fær nú hrós,

fyrnast kvíðasóttir.

Rangar auglýsingar?

Auglýsingar í Ríkisútvarpinu hafa lengi verið í uppáhaldi hjá mér. Ég held upp á þær vegna þess að þær miðla mér ýmsum fróðleik og stundum hef ég álpast til að finna eitthvað sem mig hefur vantað eða ég hef talið að eiginkonuna vanti.

Að undanförnu hefur borið á afar lélegri málkennd hjá auglýsendum eða þeim sem semja auglýsingarnar. Skulu hér tekin örfá dæmi:

Þú færð jólagjöfina fyrir frúna og kúna hjá okkur. Þetta þýðir í munni flestra að einhver fái jólagjöf sem hann ætlar að kaupa fyrir frúna eða kúna og þær ætla síðan að gefa öðrum. Það er eins og forsetningin handa sé að glatast úr málinu. Getur verið að auglýsandinn hafi ætlað að auglýsa jólagjafir handa frú og kú? Sjálft Kaupfélag Borgnesinga stendur að þessari auglýsingu og ég sem hélt í einfeldni minni að bændur væru vörslumenn íslenskrar tungu!

Ný kvikmynd er auglýst með þeim orðum að hún steinliggi.

Ef einhver var laminn í mínu ungdæmi sagði sá sem lamdi iðulega að andstæðingurinn hefði steinlegið. Með öðrum orðum: Myndin er svo léleg að hún steinliggur. Ég vara fólk því við að kaupa hana.

Í vor auglýsti auglýsingadeild Ríkisútvarpsinseftir auglýsingafulltrúa til starfa og var þess óskað að hann hefði góð tök á íslenskri tungu. Ekki virðist hafa heppilega tekist til um val í starfið ef miða á við þær auglýsingar sem sloppið hafa gegnum málvöndun stofnunarinnar. Undirritaður sótti um starfið en var ekki einu sinni virtur svars!

Því segi ég eins og Kloðvík Frakkakonungur þegar hann heyrði páskaguðspjallið: Hefði ég verið þar með lið mitt hefði öðruvísi farið.

Jólakveðja

Ég óska lesendum gleðilegra jóla og farsældar á nýju ári.

Um leið færi ég ykkur hljóðmyndina Aðventuleiftur sem ég vona að þið njótið.

Atvinnuleysisfréttir

Í dag barst mér bréf frá opinberri stofnun sem ég hafði sótt um starf hjá. Vitanlega fékk ég ekki starfið, hafði þó hálfpartinn gert mér veika von um úrlausn.

Það er því nærri víst að ég hefji þriðja atvinnuleysisárið eftir áramótin. Í fréttum Ríkisútvarpsins kom fram í kvöld að atvinnuleysi á landinu væri nú miklu minna en nokkru sinni áður en mælingar hófust. Það væri einkum fólk sem komið er yfir fimmtugt sem væri atvinnulaust. Greint var frá því að skipuð hafi verið 7 manna nefnd til þess að bæta ímynd þessa aldurshóps. Fróðlegt verður að sjá hvort það tekst.

Í morgun hitti ég atvinnuráðgjafa og spjölluðum við margt. Sagði hann að á sínum snærum væru nokkrir háskólamenntaðir atvinnuleysingjar sem erfitt virtist að hjálpa. Nefndar voru ýmsar ástæður og þar á meðal einelti sem fólk hefði orðið fyrir á vinnustað. Taldi þessi góði maður að dæmi væru þess að eineltið bitnaði jafnvel á meðmælum með fólki.

Nú á einungis eftir að syrta í álinn í 5 daga í viðbót. Þá fer sólin að hækka á himni á ný. Skelfing verð ég feginn. Skammdegið er ekki skemmtilegt.

Nýjasta jólalagið - Austrið er rautt

Gleður nokkuð augað meira en árroðinn í suðaustri á frostkyrrum morgni á aðventunni? Inn um gluggan berst ylur sólarinnar á heiðskírum dögum og því varð þetta erindi til sem upphaf væntanlegs jólasálms:

Austrið er rautt,

upp rennur sól.

Ennþá nálgast þessi blessuðu jól.

Svanni fátækur son Guðs ól.

Halelúja!

Hann vér tignum heims um ból.

Svanni er kona eins og flestir vita.

Hringur Árnason söng þetta vers í dag við undirleik aðventustormsins.

Eru átök í vændum

Nú hafa fjárlög verið afgreidd á Alþingi með meiri afgangi en nokkru sinni fyrr, eða 39 milljörðum króna. Um svipað leyti kynnti forysta Alþýðusambandsins nýjar tillögur um kjarabætur til handa þeim sem minnstar tekjur hafa.

Margt í tillögum sambandsins er athyglisvert og gæti orðið til þess að bæta talsvert kjör þessa hóps. Það olli mér hins vegar kvíða að forsætisráðherra lét ekki líklega þegar hann var inntulr eftir áliti sínu á tillögunum og taldi að stöðugleikanum yhrði stefnt í voða ef eytt yrði 20 milljörðum til þess að skila því sem Framsóknarflokurinn með góðum stuðningi Sjálfstæðisflokksins hefur haft af lífeyrisþegum á undanförnum árum. Þó taldi hann að stjórnin myndi leggja gott til málanna.

Um daginn kynnti ríkisstjornin væntanlegar kjarabætu handa öldruðum. Ekki var minnst á fatlað fólk. Þetta sýnir betur en orð fá lýst hversu samtök fatlaðra eru nú lömuð. Forystan er veik og kemur fáu áleiðis.

Þegar til kastanna kemur á næsta ári reynir á hvort Samfylkingin lætur undan síga í baráttunni við þau öfl innan Sjálfstæðisflokksins sem engu eða litlu vilja skila.

Þá reynir einnig á hvort Samfylkingunni tekst að bæta þann skaða sem Framsóknarflokurinn með drjúgum stuðningi Sjálfstæðisflokksins tókst að vinna á almannatryggingakerfinu þannig að það er eins og stagbæt flík, stefnulaust rekald eða eitthvað enn verra.

Gleðileg jól, stjórnmálamenn, og standið nú við stóru orðin. Þyngið eigi enn byrðar þeirra sem borið hafa skarðan hlut frá borði í öllu góðærinu.

Sigrún Haraldsdóttir, athyglisverður hagyrðingur

Mig langar að vekja athygli á viðtali við Sigrúnu Haraldsdóttur, hagyrðing, sem útvarpað verður í þættinum Vítt og breitt á Rás eitt upp úr kl. 13:45 í dag.

Sigrún hóf að yrkja að hefðbundnum hætti fyrir fjórum árum og er nú talin meðal bestu hagyrðinga landsins. Í þessu stutta viðtali gefur einungis að heyra örlítið brot af kveðskap hennar. Væntanlega útvarpa ég einhverju meira síðar frá Sigrúnu. Annars mun tímaritið Són hafa gert henni nokkur skil og er fróðleiksfúsum aðdáendum góðs kveðskapar bent á það.

Á vef Ríkisútvarpsins má enn hlusta á kveðskap Magnúsar Jóels Jóhannssonar, eins af bestu hagyrðingum og kvæðamönnum Iðunnar, en honum var útvarpað 6. þessa mánaðar. Slóðin er

http://www.ruv.is/vittogbreitt

Ferskeytlan og annar hefðbundinn kveðskapur þykir sumum hafa átt undir högg að sækja að undanförnu. Þó er fólk á öllum aldri sem yrkir prýðilega og sannast það m.a. í nýjasta hefti Sónar.

Ef ætlunin er að kynna hefðbundinn kveðskap fyrir æsku landsins veit ég að Rás eitt er tæplega rétti vettvangurinn. Forystumenn annarra fjölmiðla mættu hyggja að ýmsu sem snertir þjóðleg verðmæti og gæti orðið mótvægi gegn þeirri sífelldu síbylju sem dynur á eyrum fólks úr flestum útvarpsstöðvum. Þar á meðal mætti örva unglinga til að yrkja vísur um ýmislegt.

Nafnlausar greinar

Í forystugrein Morgunblaðsins er fjallað um birtingu nafnlausra greina og þá staðreynd að ýmsir þori ekki að koma fram undir nafni af ótta við hefnd í sinn garð. Leiðarahöfundur telur að skrif ýmissa bloggara hafi fært umræðuna 100 ár aftur í tímann þegar ýmsir höfðu það að venjuu sinni að ata andstæðinga sína auri í nafnlausum skrifum.

Fólk hefur birt ýmislegt hér á landi án þess að geta nafns eða notað dulnefni af ýmsum ástæðum. Liggja þar að baki hvatir þær sem minnst er á í leiðara Morgunblaðsins auk óttans við kárínur af hálfu andstæðinga greinahöfunda.

Einhvern veginn hef ég haft á tilfinningunni að ástandið í þessum málum hafi farið skánandi þegar leið fram yfir miðja síðustu öld og hafi verið einna best í upphafi 9. áratugarins. Þá hafði verið losað að mestu um pólitísk tök flokkanna á dagblöðunum og Morgunblaðið náði þeim sessi að verða blað allra eða flestra landsmanna þar sem menn birtu umbúðalaust skoðanir sínar.

Fljótlega eftir að Viðeyjarstjórnin tók við fór að bera á því að ýmsir þyrðu ekki að hafa hátt opinberlega um ýmsar skoðanir sínar og ástandið varð hálfu verra þegar ríkisstjórn þeirra Davíðs og Halldórs tók við árið 1995. Mörg dæmi eru þess að menn hafi verið látnir gjalda fyrir greinaskrif sín með einum eða öðrum hætti og yrði sá listi alllangur ef hann yrði birtur. Ætli skýringin hafi verið ofríki formannanna?

Eftir að nýir herrar tóku við forystu áður nefndra tveggja flokka finnst mér eins og aftur hafi dregið úr ótta manna við að tjá sig undir nafni. En ýmsir iðka þann ósið að senda nafnlausan tölvupóst þar sem viðtakanda er hótað illu. Þetta er væntanlega gert í því trausti að ekki sé hægt að rekja slíkan póst. Yfirleitt er hægt að rekja tölvupóstinn til sendandans og er því sá, sem hótar öðrum í tölvupósti, vægast sagt á hálum ís.

Ég stórefastum að ástæða hafi verið fyrir Morgunblaðið að birta nafnlausa grein bílstjóra jeppans, sem lenti í árekstrinum í síðustu viku með þeim afleiðingum að tveir menn slösuðust. Hafi einhver áhuga á að fylgja hótunum sínum eftir er hægur vandi fyrir þann sama að afla sér upplýsinga um hvaða bifreiðar áttu í hlut. Bílstjórinn hefði hins vegar orðið maður að meiri ef hann (hún) hefði komið fram undir nafni og horfst í augu við þá sem hótuðu.