Alið á misrétti í leiksýningu á sautjándanum

Ég hélt upp á sautjándann í Hafnarfirði í dag á Víðistaðatúni og var marg ágætra atriða á dagskrá. Þar á meðal voru atriði úr leiksýningu sem nefnist Litli prinsinn og Borgarbörn sýndu undir stjórn Erlu Rutar Harðardóttur, leikkonu.

Leikritið fjallar um framkomunámskeið sem vond stjúpa heldur fyrir ýmsar persónur úr heimsbókmenntunum eins og Mjallhvíti, Þyrnirós og fleiri hefðarkonur. Í tvígang var ýjað að því að einhver væri vart hæfur á námskeiðið vegna þess að hann eða hún væri þroskaheftur. "Er hún þroskaheft eða hvað?" minnir mig að spurt hafi verið.

Það er afleitt þegar stjórnendur leiksýninga sem ætlaðar eru almenningi bregðast ekki við og vindi ofan af fordómum í garð vissra hópa samfélagsins. Þroskaheftar konur geta engu síður talist til hefðarkvenna en aðrar konur sem telja sig ekki vera með skertan þroska. Hver ákveður mörkin?

Ég heyrði á tal áheyrenda í kringum mig sem hrósuðu Erlu Rut Harðardóttur fyrir leiksýninguna og rómuðu þau leikrit sem hún hefur sett á svið. Var m.a. talað um vel heppnaða sýningu um fíkniefnavandann. Þarna hefur þó Erlu Rut orðið alvarlega á í messunni.

Þegar rætt er um nýtt Ísland sem rísa á eftir bankahrunið er viðkvæðið jafnan að verja þurfi velferðarkerfið. Ég er stórlega farinn að efast um að það verði hægt - ekki vegna fjárskorts heldur vegna viðhorfa mikils hluta þjóðarinnar. Mér var tjáð um dagin að vissar opinberar stofnanir og félag nokkurt, sem telur sig vinna að velferðarmálum fatlaðs fólks, hafi margsinnis auglýst eftir fólki til þess að fara til náms í vissum greinum sem þarf að kenna hér á landi. Hæft fólk hefur vart fengist og því skortir enn fagfólk og verður svo þar til viðhorfin breytast. Fé skortir hins vegar ekki.

Fyrir nokkrum árum flúðu foreldrar blinds barns land vegna þess aðstöðuleysis sem ríkti hér á landi. Skyldi fara svo að skeytingarleysi og skortur fagfólks á málefnum fatlaðra verði til þess að því fylgi aðstöðuleysi sem hreki foreldra með fötluð börn úr landi? Hvenær skyldi fatlað fólk taka að flýja héðan til þess að losna við fordómana?

Þrátt fyrir allt tel ég að orðið hafi miklar framfarir í málefnum fatlaðs fólks hér á landi undanfarna áratugi. Enn er þó grunnt á fordómum og það er eins og einhver afturför hafi orðið í viðhorfum fólks. Jafnvel atvinnuleysið virðist ekki duga til að breyta því.

Jafnrétti allra

Forsætisráðherra flutti ávarp sitt af æðruleysi og yfirvegun. Jóhanna var ómyrk í máli um það sem gerðist síðastliðið haust.

Jóhanna brýndi þjóðina í jafnréttismálum karla og kvenna og tók það tvisvar sinnum fram að Íslendingar fengju notið jafnréttis án tillits til kynjanna. Ég bar þá von í brjósti, þegar þar var komið ræðunni, að hún minntist á fordóma gagnvart flestum hópum samfélagsins sem uppfylla ekki gildandi viðmið hverju sinni. Komið hefur í ljós í könnunum að undanförnu að í garð slíkra hópa ríkja meiri fordómar hér á landi en annars staðar á Norðurlöndum. Ég ímyndaði mér að fyrrum ráðherra félagsmála hlyti að hafa þetta í huga í ávarpi sínu til þjóðarinnar á 17. júní.

Ríkisvaldið hefur gengið á undan með slæmum fordæmum og hagað auglýsingum starfa þannig að útilokað sé að fatlað fólk geti sótt um sum störfin, samanber Þekkingar- og þjónustumiðstöð fyrir blinda, sjónskerta og daufblinda einstaklinga. Það vantar einhvern veginn allan metnað og mikinn skilning á því hvernig mannauður fatlaðs fólks verði nýttur. Sjálfsagt verður ekki ráðin bót á þessu fyrr en hægt verður að sækja rétt fatlaðra með lögum og það gerist ekki fyrr en sáttmáli SÞ um málefni fatlaðra verður staðfestur.

Heyjum á ný sjálfstæðisbaráttu

Hinn sérstaki hljómur

Nú er leikin lúðrasveitahljómlist í Ríkisútvarpinu í tilefni sautjándans. Ég á eina skemmtilega minningu um íslenska lúðrasveit á erlendri grundu.

Árið 1974 kom ég því til leiðar að Blindrafélaginu var boðið að senda fulltrúa til vikudvalar í þorpinu Boltenhagen við Eystrasalt, en þar áttu austurþýsku blindrasamtökin skemmtilegt sumarsetur. Var þar iðulega efnt til samstarfsfunda Norðurlanda og Austur-Þýskalands, en Dr. Dr. Helmut Pilasch, formaður þeirra, var mikill áhugamaður um slíka samvinnu og eins framsýnn og nokkur kommúnisti undir járnhæl Sovétríkjanna gat leyft sér að vera.

Ég fór tvisvar á fund í Boltenhagen. Árið 1985 var ég þar með móður minni. Sunnudagsmorgun nokkurn, í 2. viku júlímánaðar vorum við á baðströndinni og í fjarska var einhver með lítið útvarpstæki. Var verið að útvarpa hátíðartónleikum á Eystrasaltsvikunni í Rostock. Allt í einu heyrði ég einhvern mars sem ég kannaðist við. En ég kannaðist við fleira og sagði við móður mína að nú mætti hundur í hausin á mér heita ef þetta væri ekki Hornaflokkur Kópavogs.

Tveimur dögum síðar fórum við með lest til Kaupmannahafnar og á Kastrup-flugvelli hittum við félaga úr Hornaflokki Kópavogs. Kom þá í ljós að þeir höfðu verið í beinni útsendingu um kl. 10:30 tveimur dögum fyrr.

Björn Guðjónsson, hinn mæti stjórnandi hornaflokksins, vildi að ég gæfi sér skýringu á því hvernig stæði á því að ég hefði þekkt hljóminn í hornaflokknum. Ég gat enga skýringu gefið aðra en þá að hann hefði sinn sérstaka hljóm.

Annars á ég ýmsar minningar um sautjándann. Eftirminnilegasta atriðið er Suðurlandsskjálftinn árið 2000. Ekki get ég sagt að það hafi beinlínis verið vel heppnað atriði hjá skaparanum. En þegar verið er að móta jafnstórt fyrirbæri og heilt land hlýtur eitthvað undan að láta.