Eftirminnilegt atvik með varaforseta Kínverska alþýðulýðveldisins

Í dag, 8. október, eru 40 ár liðin frá skemmtilegu atviki sem henti mig austur í Beijing.

Kínversku vináttusamtökin höfðu boðið sendinefnd frá Kversk-íslenska menningarfélaginu til Kína í nóvemberbyrjun. Ég hafði verið kjörinn formaður félagsins 7. apríl þá um vorið en félagið var þá einnig að undirbúa fyrstu almennu ferðina sem farin var til Kína. Hélt hópurinn til Kína þann 8. september og kom til Beijing þann 9. Varð hann einna fyrstur erlendra ferðamanna til að heimsækja grafhýsi Maos.

Ég ætlaði með hópnum, en Kínverska sendiráðið neitaði mér um áritun. Skýringin var sú að um svipað leyti var von á kínverskri sendinefnd hingað til lands undir forystu ding Xuesong, merkri konu sem var m.a. fyrsti kvensendiherra Kína. Töldu sendiráðsmenn einboðið að ég yrði heima til að taka á móti sendinefndinni. Móttakan hvíldi að mestu á okkur Magnúsi Karel Hannessyni, Emil Bóassyni, Önnu Einarsdóttur og síðast en ekki síst Kristjáni Jónssyni.

En aftur að 8. nóvember 1977:

Þegar sendiráðsmaðurinn Xie Yngong kvaddi mig í Keflavík sagðist hann telja að allmerkur viðburður yrði í mínu lífi en gaf ekkert uppi um hvað það væri.
Við komum til Beijing um morguninn 7. nóvember. Í hópnum voru auk mín Anna Einarsdóttir, ritari félagsins, Guðrún Ólafsdóttir kristniboða, sem var fædd í Kína, Bjarni Þórarinsson, skólastjóri og kona hans, Svanhildur sigurjónsdóttir, Hjörleifur Sigurðsson, formaður Bandalags íslenskra myndlistarmanna, Kári Sigurbergsson læknir og Zophonías Jónsson, en hann var einn af stofnendum Kím og hafði verið í sendinefnd sem fór til Kína árið 1952 og ruddi brautina að stofnun Kím.

Í hádeginu þann 8. nóv. Var okkur tjáð að einn af varaforsetum Kína, Wang zhen, tæki á móti okkur og skyldum við vera sæmilega til fara.
Ég klæddist auðvitað hátíðar-Maofötunum sem ég hafði keypt árið 1975 og héldum við síðan til fundarins. Með okkur var kínverskur túlkur, sem talaði sæmilega íslensku. Þá var einnig viðstaddur Ragnar Baldursson, og sést á ljósmyndum að hann var í lopapeysu.

Wang zhen tók á móti okkur í anddyri alþýðuhallarinnar miklu, faðmaði mig að sér og kyssti á báða vanga. Ég var svo óvanur kossum karlmanna að við lá að ég færi að brynna músum.

Síðan hófst fundurinn.
Rætt var um ýmis mál og kom þar að gestgjafinn sagðist hafa áhyggjur af þeirri ósk Íslendinga að bandaríski herinn færi héðan. Sagði hann að á kreiki væru alþjóðlegir úlfar sem gætu notað tækifærið þegar tómarúm skapaðist í norðurhöfum og hremmt landið.
Ég fann, þegar mesta feimnin var farin af mér, að ég réð ágætlega við þessar samræður og mundi þá eftir því að Geir Hallgrímsson hafði verið í Moskvu rúmum mánuði áður og fullyrt að Íslendingar færu aldrei með ófriði á hendur annarri þjóð. Ákvað ég að láta til skarar skríða í þessum umræðum.

„Það er eitt sem er alveg ljóst,“ sagði ég, „að Íslendingar verða aldrei fyrri til að kveikja ófriðarbál í Evrópu.“
Það fór sem mig grunaði. Varaforsetinn hló og fann um leið hvernig andrúmslotið varð ískalt. Vissi ég að félagar mínir frá Íslandi sárskömmuðust sín fyrir þetta skammarstrik mitt og varaforsetinn hefur ef til vill undrast heimsku þessa ungmennis frá Íslandi.
Ég naut augnabliksins í 15-20 sekúndur og bætti þá við: „Nema því aðeins að ráðist verði á landið. Þá gæti það orðið neistinn sem kveikti í allri álfunni.“
Wang Zhen klappaði hinn ánægðasti á hné mé og marg-endurtók: „Já, Já, Já“, ég fann að Íslendingarnir hættu við að skammast sín og andrúmsloftið breyttist.

Þessi saga hefur held ég aldrei verið sögð opinberlega, en einn af mínum bestu vinum, Kristján Jónsson færði hana örlítið í stílinn og sagði að ég hefði ábirgst að Íslendingar færu aldrei með her á hendur Kínverjum.

Þess má geta að daginn eftir fórum við til Shanghai. Þar tók á móti okkur kona sem bar og ber enn eftirnafnið Sai. Hún fagnaði mér himinlifandi og sagði: “Ég sá þig í sjónvarpinu í gær og þú varst í fötunum sem ég hjálpaði þér að kaupa fyrir tveimur árum.”

Ég skrifa kannski meira um þessa ferð síðar.