Listrænn sigur Gunnars Eyjólfssonar

Það var áhrifamikið að hlýða á Gunnar Eyjólfsson leiða tónleikagesti Sinfóníuhljómsveitar Íslands um hið stórbrotna leikrit Ibsens, Pétur Gaut.

Pétur Gautur er Gunnari kær og hann hefur oft farið með valda kafla úr verkinu af alkunnri snilld. Í kvöld fengu áheyrendur í Háskólabíói og Ríkisútv arpsins að njóta snilli hans. Þrátt fyrir aldurinn eða ef til vill vegna hans fataðist honum lítt og túlkunin var stórbrotin.

Til hamingju, Gunnar!

Ósigur almennings

Um daginn hækkaði Seðlabankinn stýrivextina og allir sögðust hafa búist við því.

Í kjölfarið hækkuðu bankarnir vexti m.a. af húsnæðislánum og flestir töldu það vart seinna vænna.

Kaupþing ákvað að ganga lengra og heimila fólki ekki að taka yfir gömul lán á gömlum kjörum.

Þegar bankarnir geystust inn á húsnæðismarkaðnn haustið 2004 vöruðu ýmsir við því að húsnæðisver myndi hækka í kjölfarið. Ég man ekki betur en frjálshyggjupostular Sjálfstæðisflokksins hafi þá farið hamförum og skammast yfir hafta-afturhalds-þröngsýnisrausi þeirra sem höfðu áhyggjur.

Nú hefur Geir Haarde viðurkennt að of geyst var af stað farið. Ég hef stundum velt því fyrir mér hvort almenn hagstjórnarlögmál gildi um svo lítið hagkerfi sem hið íslenska. Mér hefur stundum sýnst hið sama vera upp á teningnum hjá Kínverjum og Íslendingum, þ.e. smásveiflur geta haft geigvænlegar afleiðingar.

Í athyglisverðu viðtali sem Sveinn Helgason átti við Steingrím Sigfússon á Morgunvaktinni í gær, nefndi Steingrímur hve vandasamt væri að vinda ofan af þeirri þróun sem nú hefur orðið og kallaði eftir tillögum stjórnvalda. En hvað á að gera? Steingrímur ræddi jafnframt þau takmörkuðu ráð sem Seðlabankinn hefur yfir að ráða og bar eiginlega blak af Davíð. En ég spyr aftur, hvað eigi að gera.

Áðan kom fram í fréttum útvarps að húsaleiga hlyti að hækka vegna hækkandi íbúðaverðs og vaxandi fjármagnskostnaðar. Einhver sagði að annaðhvort yrði fólk að auka tekjur sínar eða herða sultarólina.

Vegna óvarlegrar fjármálastjórnar misviturra ungmenna og afskiptaleysis stjórnmálamanna í skjóli meints athafnafrelsis hefur íslenska krónan í raun verið verðfelld. Hún hlýtur að falla.

Væri hugsanlegt að grípa til þeirra ráða að snarlækka stýrivextina, keyra niður lánavexti og beita um leið öðrum aðferðum til þess að draga úr útstreymi lánsfjár? Er það hægt? Væri það verri aðgerð en skefjalaus vaxtahækkun sem eykur verðbólguna og þennsluna í þjóðfélaginu? Þá kæmi sennilega í ljós að auðlegð sumra Íslendinga hryndi næstum til grunna og meira af auðnum er byggt á sandi en margur hyggur.

Spyr sá sem ekki veit.

Vestmannaeyjar sem Guðmundur Jónsson söng

Miðvikudaginn 14. þessa mánaðar verður okkar ástsæli söngvari, Guðmundur Jónsson, borinn til grafar.

Í góðum útvarpsþætti, sem Guðmundur Andri Thorsson flutti um hann á sunnudaginn var, birti hann kafla úr viðtali Ævars Kjartanssonar við guðmund. Þar greindi Guðmundur frá því að hann hefði sungið hvað sem var enda hefðu yfirleitt ekki aðrir fengist til að syngja ýmislegt sem hann söng.

Það var nú einhvern veginn þannig að flesta, sem höfðu samið eitthvert sönglag, langaði til að Guðmundur syngi það. Þegar við bræðurnir enduðum Eyjapistla Ríkisútvarpsins 25. mars 1974 eftir að hafa haldið þeim úti í rúmt ár, fannst okkur tilvalið að biðja Guðmund að syngja þrjú erindi kvæðisins Vestmannaeyja eftir Kristin Bjarnason. Var þetta einhvers konar hvatningaróður til Eyjamanna.

Guðmundur söng ýmis héraðslög og þar á meðal Sumarmorgun á Heimaey eftir þá Brynjólf Sigfússon og Sigurbjörn Sveinsson. Mér er það hljóðrit ekki handbært enda efast ég um að ég fengi leyfi til að birta það á síðu þessari.

En hér kemur lagið við kvæðið um Vestmannaeyjar sem Guðmundur Jónsson söng.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Vestmannaeyjar eftir Arnþór Helgason og Kristin Bjarnason. Guðmundur Jónsson syngur. Ólafur Vignir Albertsson leikur undir. Hljóðr. 25.3.1974.

Þýðingar í sjónvarpi

Það gladdi marga þegar Björgúlfur Guðmundsson ákvað að styrkja Ríkissjónvarpið til þess að framleiða leikið, íslenskt sjónvarpsefni. Ekki veitir af. Sennilega á Ríkissjónvarpið meiri þátt í því en flestar aðrar stofnanir að eyðileggja málvitund fólks. Enskan bylur á eyrum landsmanna í tíma og ótíma. Þá má vænta þess að nýju, íslensku þættirnir endurspegli íslenskan veruleika og vonandi njóta þeir vinsælda.

Nú stendur yfir sýning seinni myndarinnar um októberbyltinguna í Rússlandi. Myndin er frönsk. Þulurinn les á ensku en viðmælendur í myndinni mæla á rússnesku og frönsku. Ég skil hvorugt málið og textinn rennur svo hratt yfir skjáinn að flestum er ókleift að lesa hann upphátt. Ég skil enskuna sæmilega en samhengið vantar í frásögnina vegna þess að ég skil ekki athugasemdir viðmælandanna. Allt efnið er textað. Hvað ætli margir fari á mis við texta við myndirnar? Ég gæti ímyndað mér að það væri um fimmtungur áhorfenda.

Nú er sú tækni fyrir hendi að útvarpa á sérstakri hlóðrás lýsingum á myndum sem sjónvarpað er eða lestri texta sem settur er við myndirnar. Gaman væri að vita hvort eitthvað slíkt sé í bígerð hjá ríkissjónvarpinu. Okkur vantar annan Björgúlf til þess að styrkja Ríkissjónvarpið til þess að láta lesa textann við myndir og sjá jafnframt til þess að íslenskir þættir séu túlkaðir á táknmál.

Umhyggja stjórnvalda fyrir velferð Benazir Bhutto

Þar kom að því. Hús Benazir Bhutto hefur verið girt af. Hún hefur harðlega gagnrýnt neyðarlögin sem Pervez Musharraf setti um daginn. Í dag ætlaði hún að vera í fararbroddi mótmælagöngu í Rawalpindi en sjálfsagt verður ekkert af því.

Pervez Musharraf er umhyggjusamur og hefur látið lögreglu girða af hús hennar til þess að henni verði ekki unnið mein. Sagt er að hún sé frjáls ferða sinna. Reyni hún hins vegar að stofna til óeirða verði gripið í taumana.

Svona hagar þá besti vinur Georgs Runna, Bandaríkjaforseta, sér í baráttunni gegn hryðjuverkum. Skyldu þeir félagarnir, runni og Musharraf ekki hafa stuðlað að fleiri hryðjuverkum með aðgerðum sínum en flestir aðrir? Eru þeir ef til vill mestu hryðjuverkamenn heims ásamt forystumönnum Ísraels?

Bláir skuggar, myljandi góður djassþáttur

Ég hlustaði á djassþátt Kolbrúnar Lönu Eddudóttur í Ríkisútvarpinu, á rás 1, í fyrrakvöld. Þar kynnti hún m.a. nýja hljómplötu Sigurðar Flosasonar, saxófónleikara, en með honum leika þeir Jón Páll Bjarnason, Þórir Baldursson og Pétur Östlund.

Ég þekki allvel til leiks Sigurðar, Þóris og Jóns Páls. En ég hafði ekki áttað mig á því hversu hrífandi slagverksleikari Pétur Östlund er. Þessi hljómplata, sem Aðalsteinn Ásberg Sigurðsson gefur út, er hreint listaverk og tónlist Sigurðar Flosasonar afbragðsgóð. Mér finnst eins og þetta sé í fyrsta sinn sem ég heyri íslenskan djass sem stenst samanburð við það fremsta sem gert hefur verið á þessu sviði. Hér er engin stæling á ferðinni heldur frumleg sköpun byggð á næmni og þekkingu.

Lana Kolbrún hefur einstaklt lag á að kynna djassinn þannig að hann veki áhuga hlustenda. Hún er verðugur arftaki Jóns Múla Árnasonar sem kynnti þessa tónlistarstefnu öðrum mönnum betur.

Kvöldstund með Ódó - snilldarverk

Í kvöld flutti Útvarpsleikhúsið einleikinn Kvöldstund með Ódó eftir Ásdísi Thoroddsen. Tónlistina samdi Bára Grímsdóttir og með hlutverk ódórinnar fór Jóhanna Vigdís Arnardóttir. Ásdís leikstýrði sjálf.

Leikurinn fjallar um unga konu sem er hafnað og verður sér úti um skollabrók, nábrók eða gjaldbrók, allt eftir því hvað fólk vill nefna þetta þjóðlega fyrirbrigði.

Hún notar brókina með margvíslegum hætti, tekur þátt í græðgisvæðingu alheimsins en fellur svo eiginlega á eigin bragði.

Ég skora á þá örfáu sem lesa þetta blogg mitt að hlusta á leikritið á vef ríkisútvarpsins. Þetta er skemmtileg alþjóðaádeila með þjóðlegu ívafi.

Ásdís hefur leikstýrt ýmsum verkum fyrir ríkisútvarpið. Eitt sin lék hún eiginkonu Jóns Lærða Guðmundssonar, sem reit varnarritið gegn Spánverjavígunum. Þar tókst henni að túlka afar trúverðuga alþýðukonu fyrri alda, en það er eins og suma yngri leikarana vanti tengslin við fortíðina til þess að geta gert slíku skil. Ásdís stendur vel í ístaði fortíðar og nútíðar.

Til hamingju með þetta snilldarverk, Ásdís!

Auglýsingar hafa áhrif á börn

Í gærkvöld biðum við þess að geta hafið fund í stjórn húsfélagsins. Auglýsingar brustu á í sjónvarpinu. Þar auglýsti fyrirtæki nokkurt að það vildi hag barna sem bestan og þess vegna byði það þeim vítamínbætta og járnauðuga hringi með súkkulaðihúð svo að börnin fengju hringi með því bragði sem þeim hugnaðist.

Einn stjórnarmanna sagði að dótturdóttir sín vildi ævinlega þessa hringi þegar hún færi með afa og ömmu að kaupa í matinn. "Sykurvæðingin á sér ótrúlega marga formælendur," bætti hann við.

Það er skelfilegt þegar fyrirtæki beina spjótum sínum að börnum og hvetja þau til þess að borða amerískt drasl á morgnana. Það er sama hvaðan draslið kemur. Sætindavæðingin er alger.

Því hefur verið haldið fram að magn sykurs í rjómaís og ýmsum mjólkurafurðum hafi aukist á undanförnum áratugum og er því haldið fram að ástæðan sé sú að það sé verið að svara þörfum markaðarins. Er ekki ráð að snúa þessari þróun við?

Verða fjölmiðlar ekki að gæta að lögum um auglýsingar áður en áróðri gegn börnum er hleypt að eins og þeim sem birtist í auglýsingunni um súkkulaðihúðuðu morgunhringina? Væri ekki ráð að setja ofurtolla á slíkar afurðir eins og gert er við áfengi?

Tóbaksframleiðendur hafa verið skyldaðir til þess að setja aðvaranir um skaðsemi tóbaks á umbúðir. Væri ekki rétt að krefjast hins sama af þeim framleiðendum matvæla sem hrúga sykri og öðrum óþverra í matvæli sín? Ef ég byggi í Bandaríkjunum gæti ég kannski höfðað mál á hendur Mjólkursamsölunni fyrir að hafa selt mér allt of sætan ís í áratugi!

Tveir mætir listamenn

Í dag verður Birgir Andrésson borinn til grafar.

Ég man fyrst eftir honum árið 1958 og síðan hafa leiðir okkar legið saman öðru hverju. Birgir var höfðingi í lund og lifði hratt. Hann var vinmargur og átti sér engan óvildarmann. Mikill er missir föður hans, sonar og sonarsonar, sem hann sýndi okkur svo stoltur í níræðisafmæli Andrésar föður síns í sumar. Fallið er frá mikill afbragðsmaður og góðmenni.

Einhvern veginn þótti mér Ísland hljóðna um stund í gær þegar Broddi Broddason las okkur dánarfregn Guðmundar Jónssonar, óperusöngvara. Guðmundur var söngvari heillar kynslóðar enda hætti hann aldrei að syngja þótt aldurinn færðist yfir. Lengi söng hann við sjómannamessur lofsönginn góða, síðast árið 2005 ef ég man rétt, þá 85 ára að aldri.

Röddin breyttist og aldurinn fór um ana höndum sínum. En fegurð hennar var hin sama.

Fyrst hitti ég Guðmund Jónsson með föður mínum á þjóðhátíð Vestmannaeyja árið 1966, en Guðmundi kynntist ég þegar við tvíburabræðurnir sáum um Eyjapistil á árunum 1973-74. Þá var Guðmundur framkvæmdastjóri Ríkisútvarpsins. Hann var ljúfur í viðskiptum og gamansamur. En þætti honum við menn eða væri misboðið gat hann orðið býsna þungbrýnn og hvassyrtur.

Eitt sinn skarst í odda með mér og auglýsingastjóra ríkisútvarpsins en hún taldi okkur gera ferðum Herjólfs óþarflega góð skil. Tók ég þá ákvörðun að hafa samband við Guðmund og greina honum frá þeirri ákörðun okkar að hér væri um samfélagslega þjónustu að ræða. Brást hann hinn reiðasti við og las mér pistilinn. Sagði hann að við þyrftum að aðskilja betur auglýsingar og þá samfélagsþjónustu sem okkur væri ætlað að inna af hendi og færði nokkur dæmi máli sínu til framdráttar. Sjálfsagt hefur hann haft sitthvað til síns máls, en það fauk í mig. Ákvað ég að gera hlé á viðræðum okkar.

Skömmu eftir þetta fylgdi móðir mín mér niður í útarp og hvern hittum við annan en Guðmund í lyftunni. Bauð hann mér í nefið. Ég afþakkaði.

"Er eitthvað að?" spurði hann. Neitaði ég því. Spurði hann þá hvort ég væri veikur og neitaði ég því líka. "Ertu ástfanginn?" Ég kvað það af og frá. Spurði guðmundur hvað amaði þá að mér. Ég sagðist vera alsæll. "En þú ert alveg hættur að þiggja í nefið hjá mér," sagði hann þá dapur í bragði. Brosti ég þá mínu blíðasta brosi og tók jafnan hressilega í nefið eftir það þegar við hittumst.

Guðmundur hafði þann hátt á þegar leiðir okkar lágu saman að hann ýtti bara að mér dósunum og heilsaði ég jafnan. Stundum sagði hann: "Hérna, elsku drengurinn."

Guðmundur Jónsson var frábær listamaður, skemmtilegur og sérstakur. Hann flutti fleiri einsöngslög en flestir aðrir og söng lög eftir alla sem báðu hann að syngja eftir sig misgóð lög. Ekki ætla ég að fjölyrða um þau mörgu hlutverk sem hann fór með á óperusviði. Þó langar mig að rifja upp tvo listsigra hans, Þór í Þrymskviðu Jóns Ásgeirssonar árið 1974 og gamla manninn í óperunni Silkitrommunni eftir Atla Heimi Sveinsson. Þar held ég að Guðmundur hafi unnið einn af sínum mestu listasigrum. Ætti Ríkisútvarpið að útvarpa þessum tveimur óperum, sem mörkuðu tímamót í íslenskri listasögu.

Blessuð sé minning þeirra beggja, Birgis Andréssonar og Guðmundar Jónssonar.

Vel heppnað vetrarfrí og hversdagsleikinn

Þá erum við komin aftur heim á tjarnarból eftir einstaklega vel heppnað vetrarorlof.

Á föstudag spókuðum við okkur um í Borgarnesi. Þaðan fórum við og skoðuðum ullarsetrið á Hvanneyri. Þar hitti ég Ásthildi thorsteinsson, fornvinkonu mína, sem ég hafði ekki hitt í rúm 30 ár. Einhvern veginn er það svo að vináttuþráður, sem eitt sinn var spunninn, slitnar ekki svo trauðlega þótt langt líði á milli funda.

Við litum aðeinsvið í Reykholti, fórum þaðan að Deildartunguhver og hljóðrituðum hann. Notaði ég lítinn víðómshljóðnema sem festur er ofan á Nagra Ares-M hljóðpelann.

Um kvöldið borðuðum við kvöldverð ásatm Sigurjóni eyjólfssyni, doktor í guðfræði og konu hans, Martinu Brogmus, en þær Elín kenna saman. Dýrindismatur var á boðstólnum: unaðslegur forréttur (hunangsgljáður silungur minnir mig), saltfiskur soðinn á ítalska vísu (himneskt lostæti) og ís á eftir. Matsveinn Hótels Hamars fær fullt hús stiga.

Laugardagurinn var ekki síðri. Við hjónakornin tókum okkur göngu um nágrenni hótelsins fyrir hádegi og í hádeginu ræddi ég við húsfreyju um hótelhald og kveðskap. Að því búnu héldum við að Reykholti og hlýddum tónleikum Kammerkórs Vesturlands. Honum stýrði Gunnsteinn Ólafsson og undirleikarar voru ýmsir afbragðslistamenn. Einsöng frömdu þeir feðgar, Bergþór Pálsson og Bragi. Þá söng einnig ungur drengur, Daníel Einarsson, sem er um þessarmundir sópran. Flutt voru verkin sálumessa eftir Gabriel Fauré og Missa Creola eftir Ramires. Kórinn var stundum dálítið hikandi í innkomum. Annars voru tónleikarnir öllum flytjendum til hins mesta sóma enda gerðu menn góðan róm að flutningi þeirra og vildu heyra meira.

Það vakti sérstaka athygli mína að kórinn hélt tónhæð vel þótt oft væri sungið án undirleiks annarra hljóðfæra en slagverks. Er það í sjálfu sér afrek sem sumir atvinnukórar geta vart státað af. Hér með eru listamönnunum fluttar þakkir og hamingjuóskir með prýðilegan flutning og áheyrilegan.

Um kvöldið var snætt í þriðja sinn á Hótel Hamri. Í þetta skipti var það humarsúpa, lambakjöt og eftirréttur. Við sigurjón fengum okkur ís en frýrnar eplaköku. Rauðvínið var í boði hússins.

Ég mæli hiklaust með Hótel Hamri við Borgarnes vilji folk njóta góðrar þjónustu og afbragðs eldamennsku á sanngjörnu verði.

Þegar heim kom biðu gluggaumslög og þar á meðal enn ein höfnunin á starfi, í þetta sinn á vegum Háskóla Íslands. Virtist ég í þetta sinn ekki einu sinni hæfur til viðtals hvað þá meira. Það virðist ætla að teygjast úr þessu atvinnuleysi.