Batnandi tíð og bættur hagur

Í gær barst sú gleðifrétt um heimsbyggðina að kjararáð hefði ákveðið að hætta við lækkun launa þeirra opinberu starfsmanna, sem heyra undir ráðið og væri ákvörðunin afturvirk. Fengju skjólstæðingar ráðsins hækkur frá 1. október og verður það að teljast nokkur jólaglaðningur í meintu hallæri.

Allir glöddust innilega vegna þessarar ákvörðunar kjararáðs, einkum aldraðir og öryrkjar. Þegar allt hrundi haustið 2008 var ákveðið að hverfa frá þeim kjarabótum sem aldraðir Íslendingar og öryrkjar höfðu fengið, skömmu eftir að ríkisstjórn Geirs H. Haarde tók við völdum sumarið 2007 og hefur ekki verið horfið frá þessum ráðstöfunum. Úr því að hægt verður að hætta við lækkanir hjá opinberum embættismönnum hlýtr senn að líða að því að aldraðir Íslendingar og öryrkjar fái leiðréttingu mála sinna hjá velferðarstjórninni, sem nú er við völd. Geta þeir, sem eru skjólstæðingar ríkisstjórnarinnar, því farið að hlakka til bættra kjara á nýju ári.

Samtök atvinnurekenda hafa þegar fagnað þessum tíðindum og Bandalag háskólamanna hefr lýst því að fleiri eigi að njóta slíkrar góðsemi. Hvorki hefur heyrst hósti né stuna frá samtökum fatlaðra og aldraðra.

Nú hefur iðulega tíðkast að kjaradómur og kjararáð birti úrskurði sína um bætt kjör æðstu embættismanna og annarra, sem hlíta úrskurðum þeirra, á heppilegum tímum, einkum eftir að veist hefur verið að öldruðu fólki og öryrkjum með ráðstöfunum ríkisvaldsins. Undirritaður hefur því iðulega bent á að óskandi væri að kjör öryrkja lytu úrskurði kjaradóms eða kjararáðs. Er sú tillaga því enn og aftur rifjuð upp.

María Sveinka?

Íslenskan breytist nú ört. Ein ástæðan er sú að erlend áhrif hrannast upp, enskan glymur í eyrum, fólk les minna en áður og svo mætti lengi telja. Nú er svo komið að jólasveinar og annað fjallahyski hefur smitast af þeirri óværu sem hrjáir íslenska tungu. Jólasveinar segja ókei og eru að sögn Vestfirðinga á dæjett, hvað sem það nú merkir.

Orðið sveinn hefur verið notað um unga karlmenn eða drengi, en meyjar um stúlkur. Að vísu var rætt um að höfðingjar hefðu með sér sveina hér á árum áður og fór yfirleitt annað orð af þeim að þeir væru "hreinir sveinar". Þá hefur einnig verið rætt um lærisveina og lærimeyjar, námsmeyjar og -sveina, iðnsveina o.s.frv.

Í fréttum undanfarið hefur borið á því að systur jólasveinanna, þær Leiðindaskjóða, bóla og hvað þær heita nú allar, séu kallaðar jólasveinkur. Væri ekki réttara að tala um jólastelpur eða jólameyjar? Skyldi fara svo að María mey yrði Maja sveinka í næstu þýðingu Nýja testamentisins?

Skálholt eftir Guðmund Kamban kvikmyndað?

Í kvöld flutti Útvarpsleikhúsið Skálholt eftir Guðmund Kamban í þýðingu Vilhjálms Þ. Gíslasonar. Hljóðritið var frumflutt á jólum árið 1955. Helstu leikendur voru Herdís Þorvaldsdóttir, Róbert Arnfinnsson, Þorsteinn Ö. Stephensen og Arndís Björnsdóttir. Fleiri kunnir leikarar komu við sögu.

Þessi átakanlegi harmleikur Guðmundar Kambans í frábærri leikstjórn Lárusar Pálssonar, snerti óneitanlega viðkvæma strengi í huga hlustandans. Túlkun þeirra fjögurra leikara, sem nafngreindir voru í upphafi þessa pistils, var með þeim ágætum að vart getur betri leik í útvarpi fyrr eða síðar.

Hljóðrit þetta, sem er farið að nálgast sextugt, er fyrir margra hluta sakir merkilegt. Það gefur góða mynd af þeirri aðstöðu sem fyrir hendi var til hljóðritana og jafnframt þeim tónlistarsmekk og því úrvali sem menn höfðu úr að moða.

Sem millistef var notuð orgelútsetning Páls Ísólfssonar á stefi úr Þorlákstíðum. Í lok leikritsins heyrðist brot úr sálmi Hallgríms Péturssonar, sem almennt gengur undir nafninu "Allt eins og blómstrið eina". Var það við orgelundirleik, en ekki er vitað til þess að Brynjólfur biskup hafi látið setja orgel í dómkirkju þá sem hann lét reisa og rifin var skömmu eftir að Skálholtsstaður laskaðist í jarðskjálftunum árið 1784, enda var þá kirkjan orðin fúin af viðhaldsleysi og gestum og gangandi lífshættuleg.

Þessi harmsaga Ragnheiðar og Daða hefur orðið ýmsum til íhugunar. Skrifaðar hafa verið skáldsögur, ort ljóð og jafnvel hafa miðlar orðið til þess að "sannleikur máls þeirra Daða og Ragnheiðar" hefur litið dagsins ljós svo að vart velkjast menn í vafa um það hvað gerðist. Miðað við hljóðrit, sem birt voru af miðilsfundum á 8. áratugnum, var túlkun Þorsteins Ö. Stephensen á Brynjólfi biskupi fremur sannferðug, en þó hafði hann ekki heyrt þessi hljóðrit. Guðmundur Kamban hefur væntanlega með leikriti sínu hagað orðum persónu biskups þannig að vart varð komist hjá því að beita öllum þeim hroka og yfirlæti sem leikarinn gat látið í té.

Við endurflutning þessa hljóðrit leitar ýmislegt á hugan og skal nú varpað fam þremur tillögum:

Handritshöfundar íslenskir ættu að íhuga hvort ekki væri rétt að endurgera Skálholt. Fara mætti þá leið að hljóðrita leikritið að nýju fyrir útvarp og haga þá tónlistarfvali með öðrum hætti en gert var árið 1955. Nú vita menn gerr um tónlist 17. aldar á Íslandi en menn vissu þá og þara að auki vita menn nú hvernig íslenska þjóðlagið við áður nefndan sálm Hallgríms var afskræmt með þvíað breyta einni nótu laglínunnar, þegar það var undirbúið til útgáfu sálmabókar á sinni tíð. Það hefur Smári Ólafsson sannað, svo að óyggjandi má telja.

Einnig mætti hugsa sér að gera um þessa atburði röð sjónvarpsþátta. Þá fengju handritshöfundar að spreyta sig á sígildu viðfangsefni, sem á rætur að rekja til fortíðar þjóðarinnar. Úr því gæti orðið sígilt meistaraverk, ef vel tækist til.

Þriðja tillagan er sú að saga þeirra Ragnheiðar og Daða yrði kveikjan að nýju leikverki sem samið yrði handa þeim Herdísi Þorvaldsdóttur og Róbert Arnfinnssyni. Söguþráðurinn gæti orðið einhvers onar ævisaga aldraðra einstaklinga sem fengu ekki að njótast fyrr en hausta tók. Þau Róbert og Herdís væru vís til að túlka vel samið handrit með þeim hætti að hverjum manni yrði ógleymanlegt, hvort sem um yrði að ræða flutning í sjónvarpi, útvarpi eða á leiksviði.

Íslendingar hafa um hríð verið of uppteknir af því að endurgera nýlega útgefnar skáldsögur sem sjónvarpsþættii. Mál er að linni.

Jónas Jónasson, útvarpsmaður

Jónas Jónasson er horfinn á braut inn í Sumarlandið. Þangað hafði hann brugðið sér sem ungur maður, en fékk að hverfa aftur til Jarðarinnar.

Jónasi hlotnaðist sú gæfa að starfa sem útvarpsmaður í rúma 6 áratugi, lengur en nokkur annar Íslendingur - þjóðin naut þeirrar gæfu að eignast hlutdeild í honum. Á ferli sínum mótaði hann fjölmargar hugmyndir, sem hann hrinti í framkvæmd, og hann skorti aldrei hugmyndir.

Jónas var þannig útvarpsmaður að viðmælendur hans gleymdu því yfirleitt að þeir væru í viðtali og þjóðin hlustaði. Honum tókst með einlægni sinni að laða fram ýmislegt sem sumir höfðu jafnvel ekki sagt sínum nánustu.

Jónas þroskaðist með árunum, jafnt og þétt birtist aukinn þroski hans í viðtölum þeim sem útvarpað var á föstudagskvöldum um þriggja áratuga skeið á öldum ljósvakans.

Nú er þessi rödd þögnuð. Eftir situr þakklát þjóð.