Hálfgerð heimskupör

Um daginn var ég skráður á Fésbókina. Þegar ég fór að skoða fyrirbærið nánar komst ég að því að ég hefði hvorki not né ánægju af þessu fyrirbæri. Maður sem hefur aldrei safnað sér aðdáendum eða eignast vinafjöld hefur lítið með Fésbókina að gera. Sá sem kýs að tjá sig opinberlega um hugðarefni sín leitar fremur annarra leiða.

Þegar ég gerði mér grein fyrir mistökum mínum hugðist ég skrá mig út af Fésbókinni. Virtist það jafnerfitt og reyndist að skrá sig úr Framsóknarflokknum á 8. áratug síðustu aldar. Sennilega er eina leiðin sú að láta fésbókina algerlega ósnerta og opna aldrei síðuna. Þá hlýtur henni að verða eytt.

Allt breytist

Nú hefur LÍÚ ljáð máls á að breyta megi kvótakerfinu. Hafa forystumenn samtakanna m.a. gefið ádrátt um að þeir séu reiðubúnir til viðræðna um að fyrirtækjum verði bannað að leigja frá sér kvóta.

Þá bregður svo við að Þórólfur Matthíasson, hagfræðingur, bregst ókvæða við og telur að þar með sé grundvöllur allrar hagræðingar brostinn. Hugnast honum fremur fyrningaleiðin.

Umræðan um kvótakerfið er með öðrum orðum á upphrópanastiginu eins og algengt er hérlendis. Evrópusambandið, Atlantshafsbandalagið, kvótakerfið, allt eru þetta dæmi sem nefna má um mál sem Íslendingar trúa annaðhvort á eða eru algerlega andstæðir.

Niðurstaða fæst væntanlega seint nema gerð verði raunhæf úttekt á þeim leiðum sem til eru til þess að þjóðin nái réttmætri eign sinni. Ef rétt yrði að farið gætu nýjar lausnir styrkt stöðu sjávarútvegsfyrirtækjanna um leið og réttur þjóðarinnar til auðlindarinnar yrði tryggður.

Er bankastjóri Nýja Kaupþings hæfur til starfsins?

Í Spegli Ríkisútvarpsins í kvöld greindi Sigrún Davíðsdóttir frá aðild Sparisjóðabankans og einkum Sparisjóðs Mýrarsýslu að láni til fasteignafyrirtækis á florida árið 2006. Þar virtist fæst vera í lagi. Þar var bent á að Finnur Sveinbjörnsson hefði þá verið sparisjóðsstjóri.

Nú afrekaði spariðsjóðurinn að tapa hærri upphæðum en dæmi eru til á meðal sparisjóðanna. Eru þetta meðmæli með bankastjóra Kaupþings? Urðu tengsl hans við sparisjóðina þess valdandi að Kaupþingi var treyst fyrir SPRON?

Afmán sérréttinda

Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson, forstjóri Vinnslustöðvarinnar í Vestmannaeyjum, hefur verið áberandi í fréttum að undanförnu. Ástæðurnar eru einkum tvær, dugnaður hans og andstaða hans gegn hugmyndum Samfylkingar og Vinstri grænna um innköllun kvótans í áföngum.

Ýmsir hafa vakið máls á nauðsyn þess að afnema núverandi kvótakerfi. Löggilding þess var umdeild á sínum tíma og heimild til veðsetningar kvótaheimilda þótti mörgum orka mjög tvímælis. Fyrir tveimur árum var bent á það í viðtali í Morgunblaðinu að sala og leyfi til veðsetningar kvótans hefðu flutt ómælt fjármagn inn í þjóðfélagið. Líkur benda til að þessu fjármagni hafi einatt verið ráðstafað til annars en að byggja upp sjávarútveginn og hluta af skuldsetningu hans megi rekja til þessara ráðstafana.

Sigurgeir Brynjar hélt því fram í fréttum Ríkisútvarpsins í morgun að sjávarútvegurinn yrði gjaldþrota á 7 árum næðu fyrningarhugmyndir stjórnarflokkanna fram að ganga. Nú má telja fullvíst að þessar hugmyndir séu ekki fullmótaðar og að hægt sé að innkalla kvótann með þeim hætti að fyrirtækjunum sé ekki stefnt í bráðan voða. Jafnglöggur maður og Guðmundur Einarsson, þáverandi forstjóri Skipaútgerðar ríkisins, benti á það þegar í upphafi 10. áratugarins að í óefni stefndi vegna þeirra breytinga sem gerðar höfðu verið á lögum um fiskveiðistjórnun og lagði til að aflaheimildir yrðu innkallaðar á 20 árum ef ég man rétt.

Nú telst fiskveiðiauðlindin sameign íslensku þjóðarinnar. Það verður því að teljast í meira lagi hæpið að einstaklingar geti veðsett kvóta sinn og jafnvel notað lánsféð til að kaupa enn meiri kvóta eða fjárfesta í alls óskyldum atvinnurekstri eða jafnvel einkaneyslu. Þá verður að teljast óeðlilegt að heilu fjölskyldurnar framfleyti sér með því að leigja kvóta og ástunda þannig leiguliða- eða þrælaánauð eins og tíðkaðist í lénsríkjum fyrri alda.

Menn verða að muna hvernig að úthlutun kvótans var staðið í upphafi. Þótt langt sé til seilst hefðu menn einnig átt að muna hvernig fór fyrir goðorðum þjóðveldisins í lok Sturlungaaldar.

Sigurgeir Brynjar Kristleifsson verður að axla ábyrgð og taka þátt í umræðunni með nær órökstuddum upphrópunum um gjaldþrot og slæma umgengni við auðlindina. Nær væri að hann beitti hugviti sínu til þess að auðlindinni verði skilað aftur til þjóðarinnar með sanngjörnumhætti. Ótal leiðir er hægt að fara og verður fjallað um slíkar hugmyndir síðar á þessum vettvangi. Þangað til er rétt að bíða viðbragða frá þeim sem standa í eldlínunni.

Öldungur stýrir valnefndinni

Mér hló hugur í brjósti þegar ég heyrði í fjölmiðlum í gær að Jónas H. Haralz, hagfræðingur, stýri þeirri nefnd sem leggja skal mat á hæfi umsækjenda um stöðu seðlabankastjóra.

Í fyrra var mér falið að skrifa fyrir Morgunblaðið um yfirvofandi kreppu, en þá höfðu okkur borist spurnir um ýmislegt sem benti til þess að vá væri fyrir dyrum. Bankarnir voru taldir of skuldsettir, veðlánasöfn þeirra hæpin, viðskiptavild íslenskra fyrirtækja ofmetin, fjármögnun ótraust (byggðist m.a. á sölu og kaupum á hlutabréfm í sjálfum sér) og tregða erlendra banka fór vaxandi við að halda íslenska fjármálakerfinu á floti. Þar við bættist að erlendir bankar höfðu áhyggjur af ofskuldsetningu íslenskra fyrirtækja, flóknum eignatengslum og afleiðingum þeirra.

Ég fór á stúfana og leitaði upplýsinga hjá fjölmörgum. Ýmsir málsmetandi menn voru með allstórkarlalegar yfirlýsingar um það sem framundan væri. En þegar átti að birta ósköpin drógu þeir yfirleitt í land og vildu fara varlegar í hlutina. Það var því ekki við Morgunblaðið að sakast að sannleikanum væri ekki slengt beint framan í þjóðina heldur viðmælendurna sem kusu að tala í véfréttastíl.

Ég hugðist fá yfirlit yfir kreppuna sem skall á hér á landi árið 1930. Þá var Jónas Haralz talinn manna fróðastur um hana. Áttum við langt og gott samtal. Fóru viðræður okkar víða og kom þá m.a. fram að hann teldi seðlabankann vanbúinn að fást við hugsanlegt gjaldþrot bankanna. Hann spáði hins vegar ekki gjaldþroti þótt skilja mætti að hann óttaðist það.

Þekking Jónasar á íslenskum fjármálum ef með yfirburðum. Hann hefur verið á vettvangi sem hagfræðingur á 7. áratug, en Jónas er fæddur árið 1919 og kom til starfa fyrir íslensk stjórnvöld árið 1945 eða 1946.

Nýr stjórnmálaflokkur í burðarliðnum

Spurst hefur að aðstandendur L-listans, lista fullveldissinna, séu að undirbúa stofnun stjórnmálaflokks. Gert er ráð fyrir að flokkurinn verði stofnaður á hausti komanda.

Sjötíu og fimm ára gamall einsöngvari vekur lukku

Í kvöld fórum við hjónin á tónleika hjá Valskórnum sem Bára Grímsdóttir stjórnar. Undirleikari var Jónas Þórir og einsöngvari í nokkrum lögum Ragnar Bjarnason.

Ég hafði gaman af að hlusta á útsetningu báru á laginu Fréttaauka sem Ási í Bæ samdi ljóðið við árið 1967. Ég hef reyndar heyrt þessa útsetningu einu sinni áður úti í Vestmannaeyjum.

Mesta lukku vakti Ragnar Bjarnason og verður að segja sem er að einstakt verður að telja að 75 ára gamall söngvari skuli halda áheyrendum jafnföngnum og honum tókst.

Tónleikarnir voru haldnir í Háteigskirkju. Þótt hún sé að mörgu leyti gott tónleikahús hentar hún illa fyrir kór eins og Valskórinn. Hljómminni salur hefði sennilega verið betri eins og t.d. Salurinn í Kópavogi. Ef til vill er hann of dýr.

Aðsókn að tónleikunum var góð og kór, stjórnanda og einsöngvara vel fagnað.

Tölvuhremmingar

Heimilistölvan er komin á 7. ár og hefur staðið sig sæmilega vel. Hún var sett saman árið 2003 og er 3000 mhz með 80 gb diski.

Á föstudaginn var kveiktum við á vélinni en hún hafði þá ekki verið notuð í rúman sólarhring. Upp á skjáinn komu skilaboð þess efnis að vélin fyndi ekki tiltekna skrá og var ráðlagt að setja leyfisdiskinn í. Það dugði ekki.

Í morgun fór ég með vélina í viðgerð. Fundust á vélinni nokkrar veirur og svokallaðir Trojuhestar. Var það hreinsað. Þegar átti að lagfæra stýrikerfið vandaðist málið. Leyfisnúmerið vantaði. Fyrir tveimur árum keypti ég Windowsleyfi eftir að komið hafði í ljós að ég var með óleyfilega útgáfu. Mér er sagt að mér ætti að hafa borist tölvupóstur með leyfisnúmerinu. Ég hef ekki áttað mig á að vista hann annars staðar en í póstforritinu.

Stundum eru tölvumál óþarflega flókin og erfið viðureignar. Nú verða sjálfsagt góð ráð dýr.

Hvað varð um arðinn?

Heimildarmaður bloggarans, aldraður fjárfestir, sem oft reynist býsna spámannlega vaxinn, rifjaði um daginn upp að ýmsir gæðingar bankanna fengu lán hjá vinnuveitendum sínum til þess að kaupa hlutafé í bönkunum. Þegar bankarnir hrundu gufaði féð upp. Haft er eftir einum ráðherra að þar með hafi lífeyrir þeirra hjónanna horfið.

Einstaklingur, sem hefur fengið að kaupa 500 milljónir í ónefndum banka, hlýtur að hafa fengið milljónatugi í arð á meðan allt lék í lindi því að ekki voru arðgreiðslur bankanna svo litlar. Vafalaust hefur hluti þessa fjár farið í að greiða af láninu en hitt hefur lent einhvers staðar, annaðhvort í nýjum hlutabréfum eða á tryggum bankabókum.

fjárfestirinn rifjaði einnig upp að aflétt hefði verið ábyrgð af þessum lánum skömmu áður en bankarnir hrundu. Því vakna eftirfarandi spurningar:

Fengu einhverjir arð af fé sem þeir höfðu aldrei greitt með öðru en arðinum af fjármunum sem þeir höfðu fengið lánaða? Hvernig var arðinum varið og hver er hin raunverulega eignarstaða þessara manna?

Er ekki sjálfsagt að þeir verði látnir sæta ábyrgð og féð verði endurheimt?

Fræg er sagan af þýska sagnamanninum Munchausen sem klifraði eitt sinn til tunglsins upp eftir háu baunagrasi. Á meðan hann var á tunglinu visnaði grasið og féll. Nú voru góð ráð dýr. Munchausen batt belti sitt fast, hnýtti síðan vasaklútnm sínum við beltið og þegar hann þraut losaði hann beltið og festi neðan í vasaklútinn. Svona hélt hann áfram þar til hann náði til jarðar.

Þannig voru fjárfestingar sumra Íslendinga sem hafa jafnvel komið stórfé undan. Þær urðu til úr engu og sumar þeirra urðu aftur að engu.

Niðurskurðarhnífarnir brýndir

Ýmsum þhykir með ólíkindum að það taki stjórnarflokkana allt að hálfum mánuði að mynda ríkisstjórn. Það flýgur þó fjöllunum hærra að skýringin sé nærtæk: óhjákvæmilegur niðurskurður ríkisútgjalda.

Um daginn var ég á fundi forystumanna menningar- og vináttufélaga sem eiga samskipti við erlend ríki. Bar þar á góma fjárskort þann sem flest félögin glíma við og að starfið innan félaganna væri á fárra herðum þótt þau væru sum býsna fjölmenn. Svo virtist sem árangurinn væri ekki ævinlega í réttu hlutfalli við fjölmenni félaganna.

Margt var skrafað um þjóðmál. Þar á meðal ræddu háskólaborgarar um að vænta mætti niðurskurðar í menntamálum sem næmu um þriðjungi útgjalda þessa árs. Töldu þeir óhjákvæmilegt að hrikta færi í ýmsum stoðum og ræddu m.a. fjölda háskóla í landi sem einungis brauðfæðir nú rúmlega 300.000 sálir.

Almenningur er sjálfsagt þeirrar skoðunar að rétt sé að taka skellinn strax og að menn geri síðan sitt besta til að komast sem fyrst upp úr lægðinni. Hvað sem verður er eitt víst: ríkisstjórnin á erfitt verk fyrir höndum. Fróðlegt verður að sjá hvernig stjórnarandstaðan bregst við. Skyldi hún þvælast fyrir með málþófi og vífilengjum í stað þess að koma með raunhæfar lausnir