Fjarlægur draumur

Íslendingar eru langt frá því marki að geta tekið upp Evruna. Jafnvel þótt þeir gengju í Evrópusambandið er óstjórnin í peningamálum hér á landi slík að langur tími liði þar til draumurinn yrði að veruleika.

Evruumræðan er með ólíkindum þessa dagana. Sendinefnd er í Brussel að ræða við embættismenn um það hvort Íslendingar geti tekið upp Evruna án þess að ganga í Evrópusambandið. Annar formaður nefndarinnar ýjar að því að ekki sé alveg að marka þær samræður því að stjórnmálamenn hljóti að lokum að taka ákvörðun um hvort Íslendingar megi taka upp Evruna.

Þótt ákvarðanavaldið sé stjórnmálamannanna verður að segja hverja sögu sem er. Ákvæðin um skilyrði þess að ríki taki upp sameiginlegan gjaldmiðil Evrópusambandsins eru svo skýr miðað við margt annað sem frá sambandinu kemur að að menn ættu vart að velkjast í vafa um að Íslendingar þurfi að ganga í Evrópusambandið til þess að geta fengið þetta efnahagslega náðarmeðal. Íslenskir stjórnmálamenn eru einatt illa að sér í íslenskum lögum. Ætli starfsbræður þeirra hjá EES séu betur staddir gagnvart eigin lögum?

Í gær var í Spegli Ríkisútvarpsins rætt við Daniel Gross, yfirmann hjá EES sem þekkir vel hagkerfi smáríkja. Sagði hann hreint út að Íslendingar gætu tekið einhliða upp Evru ef þeir ákvæðu það. Sagði hann frá reynslu Svartfellinga og hvernig þeim hefði reitt af. Verðlag í landinu hefði verið stöðugt vegna þess að ríkisstjórnin gæti ekki prentað seðla til þess að standa undir verðbólgunni.

Tækju ´´Íslendingar upp Evruna er ég hræddur um að harðnaði heldur á dalnum hjá launþegahreyfingunni og henni gengi illa að rétta hlut fólks.

Miðað við núverandi hagstjórn og aðstæður sé ég ekki að verðlag lækkaði hér á landi og hætt er við að verðbólgan yrði söm og jöfn og áður. Í fljótu bragði séð myndi gengið skekkjast og Íslendingar í raun verðfella eigið atvinnulíf gagnvart sjálfum sér. Bendi ég mönnum á að lesa sér til skemmtunar blogg Egils Jóhannssonar um það hvernig hefði hugsanlega farið fyrir Íslendingum í Evrusamstarfi og með óbreytta, íslenska hagstjórn.

Skórinn kreppir að bjálkanum í auga mér

Ég hef stundum vakið athygli höfunda heimasíðna eða umsjónarmanna þeirra á meinlegum málvillum. Síðasta dæmið er um ráðstefnu þar sem talað er um að skóinn kreppi að. Að mínu viti kreppir skórinn að fætinum og bendir þetta til að máltilfinning þess sem samdi fréttatilkynninguna á síðunni, sé eitthvað brengluð.

Sitthvað gerist hjá mér sem er ekki til eftirbreytni. Þannig var vakin athygli mín á meinlegri stafsetningarvillu í síðasta pistli og þakka ég þá ábendingu.

Það er nú svo um okkur þessa vitru að við komum ekki auga á bjálkann í auga okkar en sjáum flísina í auga bróðurins.

Baldur á Ófeigsstöðum orti einu sinni skemmtilega vísu um vin sinn, Steingrím í Nesi, en þeir ortust einatt á, vinirnir:

Steingrími er voðinn vís.

Vel ég manninn þekki.

Breikkar hann síns bróður flís,

en bjálkann sér hann ekki.

Hefur verið reynt að ræna íslenskum börnum?

Fyrir nokkru heyrði ég haft eftir íslenskum öryggisverði að fyrirtæki hans væri nú beðið að vakta skóla í Reykjavík þar sem tilraunir hefðu verið gerðar til þess að ræna íslenskum börnum. Voru einkum nefndir útlendingar af tveimur þjóðernum til sögunnar. Réð ég það af frásögninni að menn héldu að flytja hefði átt börnin úr landi.

Sá sem sagði mér þessa sögu er ekki íslenskur ríkisborgari og komu mér þessar fréttir á óvart. Ég hafði aldrei heyrt að skólar í Reykjavík hefðu fengið öryggisverði til þess að gæta skólabarna.

Séu þessar fréttir sannar er full ástæða fyrir skólayfirvöld til að staðfesta þær og sjá til þess að fjallað verði um málið á ábyrgan hátt.

Sé hins vegar um ímyndun starfsmannsins að ræða er það mun alvarlegra mál.

Vetrarbúningur ríkisútvarpsins

Einu sinni hitti ég Gísla Halldórsson, leikara. Þetta var í mars skömmu áður en hann lést. Fórum við að spjalla um veðrið og tjáði Gísli mér að ´hjá sér væri komið sumar, en árstíðirnar væru tvær: sumar frá 1. mars til 1. nóvember. Þá tæki veturinn við.

Í gamla daga, þegar ég var barn, hófst vetrardagskrá ríkisútvarpsins á fyrsta vetrardag og þá var yfirleitt eitthvað gert fólki til hátíðarbrigða enda gerðist ýmislegt fleira þann dag. Klukkunni var til að mynda seinkað.

Nú hefst vetrardagskrá ríkisútvarpsins upp úr mánaðmótunum ágúst-september. Í þetta skipti fer hún tiltölulega vel af stað, a.m.k. á rás 1.

Nokkrir þættir, sem voru á dagskrá í fyrra, hefja nú aftur göngu sína. Má þar nefna Flakk Lísu Pálsdóttur, en Lísu tekst oft vel upp í vali viðfangsefna. Þá gladdi mig mjög að heyra að Ársól Njarðar P. Njarðvíkur er enn á dagskrá. Umfjöllun Njarðar og sú umgerð, sem hann býr ljóðnum, ber vott um yfirburðaþekkingu og fágun í framsetningu. Þá er Kvika einnig fróðlegur þáttur um kvikmyndir. Þótt ýmsir þættir séu hér ekki nefndir er enginn hörgull á góðu dagskrárefni rásarinnar. Nefndir skulu Stef Bergþóru Jónsdóttur, þættir Unu Margrétar Jónsdóttur, Hlaupanótan, Stjörnukíkir o.fl.

Í gær hófst nýtt spennuleikrit hjá Ríkissjónvarpinu, sem gert er eftir sögu Ævars Arnar Jósefssonar. Mér varð að vísu á að sofna undir því og sskreiddist fram í eldhús þegar ég vaknaði að fá mér kaffi þegar ég áttaði mig á að ég átti lítið erindi við höfundinn og persónur hans. Með ólíkindum er að nokkur, sem er jafnósvífinn og kjaftfor og einn sóðakjafturinn, sem er leynilögreglu- eða rannsóknarlögreglumaður í þættinum, fengi vinnu hjá nokkru lögregluembætti landsins. Sú persóna er afar ósannfærandi og ýmislegt í umgerð þáttanna olli vonbrigðum. Samtölin voru þar að auki illa skrifuð og málfarið hreinlega ljótt. Tónlistin var ofnotuð og stundum spurði ég mig til hvers hún væri ætluð.

Minn betri helmingur sagðist samt ætla að fylgjast með þáttunum og gefa þeim tækifæri.

Vissu lega er það gleðiefni þegar Ríkissjónvarpið mannar sig upp og framleiðir eða kaupir eitthvað af íslensku sjónvarpsefni. Síðasta laugardagskvöld minnti helst á kvikmyndaleigu þar sem ekkert var sýnt nema bandarískar kvikmyndir. Án þess að nefna einstakar kvikmyndir verð ég að segja sem er að mér ofbýður að ríkissjónvarpið skuli bjóða fólki þrjár kvikmyndir í röð sem lýsa bandarískum viðhorfum og hella um leið yfir hlustir manna bandarískri ensku.

Ánauð enskunnar er orðin svo yfirþyrmandi í öllu okkar umhverfi að ástæða er til að spyrna á móti. Menn hafa reynt að þýða tölvuumhverfið og tókst það að mörgu leyti vel. Um leið og kafað er í hugbúnað tölvunnar verður enskann á vegi tölvunotendanna. Íslenskan er einungis á yfirborðinu.

Ríkisútvarpið vegur nú að íslenskri tungu með því að ausa yfir landslýð stanslausri ensku. Flest menningarsamfélög, sem vilja standa undir nafni, talsetja erlendar kvikmyndir. Hér er það nær eingöngu gert með barnaefnið.

Að lokum: Ástæða er til að vekja athygli á að tækni er fyrir hendi sem gerir kleift að útvarpa á sérstökum rásum lýsingum á því sem gerist í sjónvarpskvikmyndum. Jafnvel er hægt að koma slíkum lýsingum við íkvikmyndahúsum og fá þeir, sem þess þurfa, sérstök heyrnartól. Með þessum hætti getur blint fólk notið kvikmynda og sjónvarpsefnis.

Atli Heimir Sveinsson sjötugur

Þetta er hvorki afmælis- né minningagrein um Atla.

Í dag fórum við Elín og nutum indællar stundar í Þjóðleikhúsi Íslendinga þar sem valið lið listamanna flutti leikhúsperlur Atla Heimis sem Edda Heiðrún valdi af sinni stöku smekkvísi. Flutningurinn var fágaður og verkin hreinasta hlustasælgæti. Mikil veisla er framundan þar sem menn geta gætt sér á hinum ýmsu verkum Atla og hún endar með 6. sinfóníunni í mars.

Atli Heimir kenndi okkur tónfræði í 3. bekk í menntaskólanum í Reykjavík. Í fyrsta tímanum spurði hann hvort hann ætti ekki að leika fyrir okkur vinsælasta lagið í Kína, Austrið er rautt. Ég fékk næstum hjartaáfall af hrifningu. Þetta lag hafði ég heyrt áður sem kallmerki útvarpsins í Peking og það var upphafsstef 3. þáttar kórverks sem ég átti. Atli sagði mér fyrstur nafn þess og síðan hefur það fylgt mér og mótað líf mitt.

Við tvíburarnir sóttum síðan tíma hjá honum í tónlistarsögu og tónfræði í 5. og 6. bekk. Upphaflega höfðum við skráð okkur í annað nám en komumst ekki yfir námsefnið sem þurti að lesa jafnóðum inn á segubland. Atli tók við okkur og hlutum við gott tónlistaruppeldi hjá honum.

Atli Heimir er ólíkindatól í tónsköpun sinni. Enginn veit á hverju hann á von þegar Atli er annars vegar. Eitt er víst. Afraksturinn er ævinlega þess háttar að umtal vekur.

Fyrsta verkið sem ég heyrði eftir Atla var Hlými, en það var flutt á norrænni tónlistarhátíð árið 1967. Við Jón Þorsteinsson, núverandi óperusöngvari, fórum saman á hátíðina og nutum þess til hins ítrasta að hlusta á jafnólík verk og þau sem flutt voru eftir Pál Ísólfsson og Atla Heimi. Hlými vakti hjá mér óstöðvandi hlátur því að gleðin í öllu fimbulfambinu var svo oendanlega mikil.

Ógleymanlegust er mér þó óperan Silkitromman þar sem Guðmundur Jónsson söng aðalhlutverkið og fór á kostum. Ég fékk það verkefni að hljóðrita hana á snældur fyrir Þjóðleikhúsið og iðrar þess jafnan að hafa ekki fengið leyfi til þess að taka eitt eintak handa sjálfum mér. En svona var ég nú heiðarlegur og við sem að fjölfölduninni stóðum.

Ríkisútvarpið ætti skilyrðislaust að flytja þessa óperu Atla Heimi til heiðurs, í minningu Guðmundar Jónssonar og hlustendum til ánægju og yndisauka.

Ég óska Atla heimi til hamingju með afmælið og megi honum gefast mörg og frjósöm ár.

Eins og slökkvilið án vatns

Þegar Morgunblaðinu er flett í dag ber einna mest á fréttum um viðskipti og fjármál. Er það að vonum því að miklar sviptingar eru nú á þessu sviði og krónan eins og korktappi í ólgusjó. Eða er hún e.t.v. eins og gamalt og lekt eikarskip? Hún flýtur vart lengur eins og á meðan hún var úr áli. Í Mogganum er því spáð að hún muni falla enn frekar og hefur mér verið tjáð að fari gengisvísitalan upp fyrir 200 stig fari að hrikta verulega í grunnstoðum ýmissa einstaklinga og fyrirtækja. Því verði leitað allra leiða til þess að hún fari ekki upp fyrir 195 stig.

Í gær tók ég þátt í skemmtilegum og að mörgu leyti athyglisverðum umræðum um fjármál og viðskipti hér á landi. Var þar einkum fjallað um sölu og kaup gamalla og gróinna fyrirtækja sem voru blóðmjólkuð svo gersamlega að vart stendur nú steinn yfir steini. Voru þar ýmis orð notuð eins og siðspilling, fjárglæframenn o.s.frv. Þá höfðu menn litla trú á að efnahagsráðgjafi forsætisráðherra kæmi auga á neina lausn og voru nefnd nokkur dæmi um meinta fjármálasnilli hans. Sjálfur gat ég skotið inn athugasemd um aðför hans að íslenska velferðarkerfinu fyrir þremur árum. Við því brást Öryrkjabandalagið með útgáfu skýrslu sem greindi velferðarkrfið með mun skynsamlegri hætti en gert var í skýrslu núverandi efnahagsráðgjafa sem hefur takmarkaða þekkingu á innviðum velferðarkerfisins. Reynt var að fá fjármálaráðherra til þess að taka vitrænan þátt í þeirri umræðu en það bar engan árangur. Hann virtist hreinlega ekki skilja um hvað málið snerist og skilningur hans virðist enn takmarkaður á því sem nú gerist enda þegir hann þunnu hljóði. Hélt einn viðmælandinn því fram að Geir Haarde þyrfti ekki á ráðgjafanum að halda enda hefði hann miklu meira vit á fjármálum og hagsveiflum en núverandi ráðgjafi.

Sameiginleg niðurstaða varð sú að fjármálaeftirlitið hefði reynst handónýtt þótt flestir vissu að hverju fór í rekstri, kaupum og sölu fyrirtækjanna. Nefndi einn okkar að Fjármálaeftirlitið væri eins og slökkvilið án vatns.

Þegar syrtir í álinn er einnig nauðsynlegt að fjalla um það sem vel hefur til tekist. Í viðskiptablaði Moggans ma m.a. sjá frétt um fata- og skóverslun við Laugaveginn sem virðist dafna þrátt fyrir samdráttinn. Ljósvakamiðlarnir mættu gjarnan fjalla um fleiri slík mál og Spegill Ríkisútvarpsins þarf að taka sig á og nefna ýmislegt sem vel hefur tekist í íslensku efnahags- og atvinnulífi.

Á góma bar einnig þá staðreynd að mörg fyrirtæki hefðu verið tekin af markaði hér á landi og virðast þau flest tengjast Baugi. Veltu menn því fyrir sér hver ástæðan væri. Enginn fjölmiðill virðist hafa skoðað þau mál af gaumgæfni. Ef til vill þora þeir ekki að hætta sér út á þá braut því að þeir kunna með einum eða öðrum hætti að vera flæktir í þá atburðarás.

Nýr skyrdrykkur

Morgunblaðið greinir frá því í dag að nýr skyrdrykkur frá MS á Akureyri sé kominn á markaðinn. Hvorki eru í honum sætuefni né er bætti við hann sykri. Í staðinn er safi úr mexíkóskum kaktusi.

Mjólkursamsalan hefur smám saman verið að fikra sig í áttina að afurðum með minni sykri enda er með ólíkindum hve margar afurðir eru sætar. Skyrdrykkirnir hafa svo sannarlega slegið í gegn og hlakka ég til að þamba þennan nýja drykk.

Er bloggið mælikvarði á áhugamál almennings?

Ég hef tekið eftir því að fáir gera athugasemdir við skrif um málefni fatlaðra þegar þau ber á góma á blogginu. Sjaldan eða aldrei heyrist í forystumönnum samtaka fatlaðra og er því líkast sem þeir reyni að þegja þá, sem um þessi mál skrifa, í hel.

Fleiri hafa tekið eftir þessu. Þannig benti kona nokkur mér á að sjaldan væru gerðar athugasemdir við fréttir um málefni fatlaðra þegar mbl.is birtir um þær fréttir.

Fatlað fólk er minnihlutahópur hér á landi. Ýmsu hefur þokað áleiðis í málum hans að undanförnu em margt er þó ógert. Lög um málefni fatlaðra tryggja hópnum ekki raunverulegt jafnrétti og illa hefur fötluðu fólki gengið að reka réttar síns jafnvel þótt gróflega sé á því brotið.

Þótt hinn almenni borgari víki sér undan að hafa áhuga á þessum málum er samt rétt að hvetja fatlað fólk til að berjast áfram fyrir rétti sínum.

Á síðu þessari er birt bréf til forstjóra Vinnumálastofnunar ríkisins. Einhvern tíma hefði það þótt frétt ef komið hefði í ljós að ljósmæður gætu ekki greitt atkvæði með rafrænum hætti vegna þess að atkvæðaseðillinn væri með svo meinlegum villum að hann teldist ógildur. Hið sama má segja um eyðublöð Vinnumálastofnunar og fleiri fyrirtækja og opinberra stofnana. Þau eru flest óaðgengileg og því ætti það að vera skylda íslenskra fjölmiðla að fjalla um þessi mál á opinskáan hátt.

Óaðgengileg eyðublöð valda fötlun. Aðgengileg eyðublöð upphefja hana. Því aðgengilegra sem þjóðfélagið er á öllum sviðum því minni verður kostnaður þess vegna almannatrygginga. Viðhorf valda líka fötlun. Það á bæði við um konur og fatlað fólk.

Sennilega þarf að huga alvarlega að því að stofna ný baráttusamtök fatlaðra og verði helsta verkefni þeirra aðgengi í raun.

Ellefu blaðsíður frá Tryggingastofnun

Í fyrrakvöld hringdi til mín ellilífeyrisþegi nokkur og tjáð mér að hann hefði fengið bréf frá Tryggingastofnun ríkisins. Í bréfinu er útskýrt á 11 blaðsíðum hvernig af honum eru dregnar 300.000 kr. Sagðist hann hafa lesið bréfið af kostgæfni. Eftir því sem hann las meira skildi hann minna. Þó er hann vanur fjármálamaður og kallar ekki allt ömmu sína í þessum efnum.

Í 24 stundum er fjallað um einföldun tryggingakerfisins í dag. Haft er eftir Jóhönnu Sigurðardóttur að búið verði til nýtt kerfi.

Vonandi tekst þetta núna, en það tókst ekki árið 1991. Þá var nefndarstarfið undir stjórn framsóknarmanns nokkurs sem síðar varð fjármálasnillingur. Ég held að hann hafi að vísu reynt sitt besta en fulltrúi Alþýðuflokksins í nefndinni spillti málinu á lokastigum þess. Hafði hann að vísu lítt sótt fundi nefndarinnar og hefur því væntanlega þóst hafa betri yfirsýn yfir málið en þeir sem setið höfðu yfir málinu í nokkur ár.

Vonandi leiðir einföldun tryggingakerfisins til þess að menn fái ekki framar jafnmiklar bókmenntir frá TR og ellilífeyrisþeginn sem fyrr var nefndur. Arnór Pétursson, fyrrum formaður Sjálfsbjargar, hlýtur að gleðjast því að hann hefur margsinnis bent á nauðsyn þess að einfalda kerfi almannatrygginga.

18. september 1975

Enn held ég áfram að gramsa í gömlum segulböndum og í dag rakst ég á spólu með hljóðriti frá 18. og 19. sept. 1975. Þá vorum við Páll bróðir,Magnús Karel Hannesson og Lárus Grétar Ólafsson á ferð um Kína og fyrir 33 árum sóttum við heim hljóðfæraverksmiðju í Peking. Daginn eftir fórum við að skoða kommúnu þar sem ræktuð voru epli. Leist okkur öllum á 18 ára gamla stúlku sem hafði yfirumsjón með eplaræktinni.

Páll skrifaði konu sinni löng bréf frá þessari ferð sem stóð í um 6 vikur með lestarferðinni á milli Kaupmannahafnar og Peking. Eyddum við 15 nóttum í lest og vorum 23 daga í Kína. Bréf Páls voru skrifuð á meðan atburðirnir gerðust og skipta síðurnar hundruðum. Eru þau áreiðanlega merkisheimild um þjóðfélag það sem ríkti við lok menningarbyltingarinnar.