Harðfiskbitar með súkkulaðihúð

Eftirfarandi barst frá Emil Bóassyni í morgun og er þetta birt með leyfi hans.

"Las af mikilli ánægju greinarkornið um súkkulaði í mogga. Þykir rétt að fræða þig um að sumarið 1973 ákvað faðir minn að kanna hvort hægt væri að bæta við nýjungum í matargerð. Var það einkum hugað að harðfiski og nýlegum fiski grálúðu sem við höfðum þá reykt um nokkurt skeið.

Emil var við annan mann falið að annast tilraunir. Voru þær fremur einfaldar enda rannsóknarmennirnir einfaldir í hugsun að því er Emil segir. "Reyndum að bæta lit í grálúðuna áður en hún var reykt. Græni liturinn þótti slæmur og minna fremur á skemmdan mat en góðan. Var horfið frá frekari tilraunum á þá vegu.

Þá snérum við okkur að harðfiskbitum. Þar var reynt að súkkulaðihúða harðfiskbita með Síríus suðusúkkulaði. Var það mál þeirra er smökkuðu að einkar illa hefði verið farið með góðan fisk og gott súkkulaði. Tilraunum lauk þar með.Semsagt rétt um þrjátíu og fimm ár frá því horfið var frá því að súkkulaði húða harðfisk."

Ég þakka Emil fyrir þessar mikilvægu upplýsingar sem eru verðugt framlag til safns um matvælasögu Íslands.

Súkkulaði sælu vekur - grein úr Morgunblaðinu 31. ágúst 2008

Súkkulaði er vinsælt um allan heim. Flestir líta á það sem sætindi og ímynda sér að svo hafi ætíð verið. Margir vilja nú hverfa aftur til fyrri tíma þegar sykur þekktist ekki og súkkulaðið var beiskt á bragðið, svo beiskt að menn krydduðu það á ýmsa vegu til þess að bragðbæta það. Þá er einnig horfið til fyrri framleiðsluhátta og kakóbaunirnar jafnvel ekki hreinsaðar jafnrækilega og í hefðbundnum súkkulaðiverksmiðjum.

Súkkulaði er notað við ýmis tækifæri. Menn gefa það vinum sínum og unnustum, þess er neytt við hátíðleg tækifæri og tækni nútímans hefur séð til þess að kynstrin öll af alls konar súkkulaði eru nú til reiðu hverjum sem er og hafa vill.

Þá er súkkulaði notað til þess að skreyta ýmis matvæli og gefa þeim sérstakan keim. Má nefna ávexti, brauð, kjöt og ýmiss konar sósur og álegg úr súkkulaði. Þó hefur enn ekki heyrst talað um súkkulaðihúðaðan fisk.

Beiskur töfradrykkur

Eftir því sem næst verður komist er kakótréð upprunnið í regnskógum Amazon-svæðisins. Fornþjóðir Mið-Ameríku brugguðu beiskan drykk úr baunum þess þegar á öðru árþúsundi f. Kr. og neyttu hans við ýmis tækifæri. Súkkulaðið var mikilvægur hluti trúar þeirra og menningar.

Mayarnir hinir fornu ræktuðu kakótré ekki síðar en á 6. öld en úr fræbelgjum þeirra koma hinar margrómuðu kakóbaunir. Þeir söfnuðu baununum, verkuðu þær, ristuðu þær og möluðu. Úr duftinu var búið til deig sem var blandað saman við vatn og maísmjöl. Drykkurinn var svo kryddaður með chile-pipar og ýmiss konar kryddi. Úr þessu varð afar bragðmikill og freyðandi drykkur sem var borinn fram kaldur.

Mayarnir kölluðu kakótréð cacahuaquchtl. Orðið súkkulaði er dregið af xocoatl sem er einnig úr máli Mayanna og merkir „beiskur vökvi“.

Kakóbaunir sem gjaldmiðill

Aztekar, sem réðu miklum hluta Mið-Ameríku um skeið, lærðu að nýta sér kakó. Þegar um 1200 kröfðu þeir undirokaðar þjóðir um skatta sem greiddir voru í kakóbaunum, en þær voru helsti gjaldmiðillinn þeirra á meðal.

Hjá mayum hinum fornu neytti almenningur sjaldan súkkulaðis, en það var einkum drykkur æðstu höfðingja og embættismanna. Á meðal azteka drukku það einkum konungar, prestar, hátt settir herforingjar og mikils metnir kaupmenn.

Þeir trúðu því að súkkulaði færði mönnum hreysti, heilbrigði, visku og aukna kynhvöt. Montezuma, síðasti konungur azteka, neytti rauðleits súkkulaðis úr gullstaupum sem var fleygt eftir að hafa verið notuð í eitt skipti. Hann hafði svo mikla trú á mætti þess að hann drakk iðulega 50 staup á dag af þessum beiska drykk.

Prestar maya og azteka notuðu kakóbaunir sem fórn handa guðum sínum og báru fram kalda súkkulaðidrykki á meðan á fórnarathöfnum stóð.

Þegar Columbus kom úr fyrsta leiðangri sínum til Ameríku hafði hann með sér kakóbaunir. Menn gerðu sér þá ekki grein fyrir verðmæti þeirra. Sögur herma að hann hafi kynnst kakóbaunum sem gjaldmiðli og neytt súkkulaðis þegar hann kom til Níkaragúa árið 1502, en ekki gert sér grein fyrir verðmæti þess.

Spánverjar rækta gjaldmiðil

Árið 1521 sigraði Hernán Cortés, spænskur herforingi, síðasta konung azteka, Montezuma og herlið hans, en Spánverjar höfðu komið til Mexíkó tveimur árum áður og náð hluta landsins undir sig. Spánverjarnir kröfðust þess að höfðingjar azteka afhentu öll auðæfi sín ella væri þeim búinn bráður bani. Þeir létu af hendi gull sitt og gersemar, en umfram allt kakóbaunir sem voru eins og áður sagði einn helsti gjaldmiðill þeirra.

Cortés hafði þegar orðið hrifinn af kakóbaununum og hugsaði sér gott til glóðarinnar að geta ræktað eyri sem væri jafnvirði spænsku doblúnunnar (gullmyntar). Stofnaði hann ekrur í þessu skyni í nafni spænsku krúnunnar og varð það upphafið að ábatasömum viðskiptum.

Árið 1528 flutti Cortés með sér fyrsta súkkulaðifarminn til Evrópu og kynnti þennan eðaldrykk við hirðina. Náði hann skjótum vinsældum. Sagt er að honum hafi fyrstum manna dottið í hug að bragðbæta drykkinn með sykri og fljótlega tóku Spánverjar að laga súkkulaðidrykki sem bragðbættir voru með sykri, múskati, vanillu, smára, kanil og allrahanda kryddi. Súkkulaðið þótti tælandi nautnadrykkur sem varð gríðarlega vinsæll meðal spænska aðalsins. Eftirspurnin eftir baunum jókst.

Á næstu áratugum barst þekkingin á gerð súkkulaðidrykkja út fyrir spænsku hirðina.

Súkkulaði sem sælgæti

Smám saman barst súkkulaði um Evrópu. Þess var enn aðallega neytt af aðlinum og fylgdi jafnvel sem heimanmundur þegar konungleg brúðkaup voru skipulögð. Á 17. öld tók að bera á sælgætisgerð úr súkkulaði og þróaðist hún ört.

Kaþólska kirkjan hafði lagt blessun sína yfir súkkulaðidrykkju þegar árið 1569, en hún taldi að heimilt væri að drekka súkkulaði á föstudögum. Árið 1662 var þó birtur páfaúrskurður þess efnis að ekki sæmdi að borða sælgæti úr súkkulaði á föstunni. Hafa einhverjir látið sér detta í hug að þaðan sé runninn sá siður að búa til súkkulaðiegg sem neytt er um páskana.

Víðast hvar voru háir tollar lagðir á kakóbaunir sem ollu því að súkkulaði var einungis á færi aðalsins og auðugra borgara. Ýmiss konar súkkulaðidrykkir voru vinsælir við hirðir konunga í Evrópu. Þekkt er að Loðvík XIV., konungur Frakka sem ríkti á árunum 1643-1715, naut ásta með eiginkonu sinni eigi sjaldnar en tvisvar á dag síðasta árið sem hann lifði. Þakkaði hann kynorku sína m.a. súkkulaðidrykkju sinni.

Súkkulaði handa almenningi

Miklar framfarir urðu í framleiðslu súkkulaðis á 18. og 19. öld. Má nefna að árið 1730 var smíðuð gufuvél sem malaði baunirnar og árið 1828 var súkkulaðipressan fundin upp. Við það jukust gæði súkkulaðisins og drykkurinn þótti verða mun mýkri en áður.

Um þetta leyti voru fyrstu súkkulaðiverksmiðjurnar stofnaðar í Evrópu og Bandaríkjunum og það hefur verið undirstaða margháttaðs iðnaðar síðan.

Ný tækni, sem fundin var upp í Sviss á 8. áratug 19. aldar, varð til þess að áferð súkkulaðisins gerbreyttist og það varð mýkra. Um aldamótin 1900 höfðu Svisslendingar náð forystu í súkkulaðiiðnaðinum og hafa haldið henni síðan.

Í hnotskurn

» 1492 Columbus siglir til Ameríku.

»1513 Spænskur leiðangursmaður kaupir þræl fyrir 100 kakóbaunir.

» 1528 Súkkulaðið berst til Spánar.

»1670 Kakóbaunir eru fluttar til Filippseyja og ræktun hefst.

» Veitingahús í Lundúnum fara að selja súkkulaðikökur og snúða að spænskri fyrirmynd.

» 1853 Ofurtollar á súkkulaði felldir niður í Bretlandi.

» 1875 Mjólkursúkkulaði kemur á markað í Sviss eftir 8 ára tilraunir.

» 1913 Svisslendingar framleiða fyllt súkkulaði.

» 1923 CMA, samtök amerískra súkkulaðiframleiðenda, stofnuð.

Miskunnarleysi fjármagnseigandans

fjármálavaldið fer ekki í manngreinarálit. Það ætti Morgunblaðið ekki heldur að gera með því að leggja áherslu á lömun bóndans í fyrirsögninni. Mergurinn málsins er sá að maðurinn er sviptur sérstaklega útbúnum tækjum og því hefði átt að orða fyrirsögnina með öðrum hætti. Það er ekki ástæða til að sérgreina fólk í fyrirsögnum eftir fötlun eða kynhneigð svo að dæmi sé tekið.

Ég velti fyrir mér hvort hjálpartækin séu ekki eign Tryggingastofnunar ríkisins og hvort ekki beri þá að taka þau úr þeim tækjum sem hirt voru.

Sé ætlunin að gera Ástþóri Skúlasyni kleift að greiða skuld sína við Lýsingu er þessi aðgerð afar heimskuleg, álíka heimskuleg og að reka mann úr vinnu fyrir að standa ekki í skilum við skattinn.

Lamaður bóndi sviptur sérbúnum vélum

Eftirlitsárátta upplýsingasamfélagsins

Í dag birtist í Morgunblaðinu athyglisverð frásögn konu sem hefur orðið fyrir vítaverðu einelti fyrrum sambýlismanns síns. Af greininni má ráða að maður þessi vinni í banka og hafi aðgang að reikningum konunnar.

Í samfélagi þar sem flest er skráð um okkur þarf að gæta mikillar varúðar gagnvart því hverjir hafi yfirsýn yfir málefni og fjárreiður fólks. Eðlilegt væri að starfsmenn stofnana og fyrirtækja gætu ekki hnýstst í einkamál ættingja sinna og með nútíma tölvutækni hlýtur að vera hægt að koma slíku í kring. Þannig ættu starfsmenn Tryggingastofnunar ríkisins ekki að geta skoðað greiðslur til foreldra sina og systkina og makar ættu einnig að vera undanþegnir nema um það lægi fyrir sérstakt samkomulag.

Þegar starfsmaður fjármálastofnunar beitir slíku ofbeldi sem lýst er í greininni hlýtur að þurfa að kvarta undan honum. Jafnframt hljóta stjórnendur fjármálafyrirtækja og annarra stofnana sem sýsla með viðkvæmar upplýsingar um fólk að grípa til ráðstafana til þess að hamla því að slíkt gerist.

Brot mannsins er vítavert. Það er eða ætti að vera refsivert. Það er einnig fyrirlitlegt, smánarlegt og lítilmannlegt.

Konan losnar aldrei undan ofbeldi hans nema hún kvarti og greini frá því hver maðurinn er.

Gamli refurinn kom á óvart

Það var snjallt hjá John McCain að fá Söru Palin til að verða varaforsetaefni sitt og eykur enn líkurnar á harðri keppni millum þeira Obama.

Mér finnst Sara ekki hafa skemmtilegan málróm en hlýt að viðurkenna að hún flutti klókindalega ræðu. Þar hrósaði hún m.a. Hillary Clinton fyrir einbeitta baráttu sína enda segir sagan að sumir stuðningsmenn hennar ætli að snúa sér frá demókrötum til repúblikana.

Þetta fer að verða skemmtilegt. Jón fær sér unga konu eða tiltölulega unga sem sögð er vera heiðarleg og frjálslynd. Ætli hún kunni að vinna styrjaldir? Eins og við vitum kann Jón að tapa þeim.Sara er dreki og það er gæfumerki.

Barack burðast hins vegar með gamalreyndan stjórnmálamann sem einhver sagði um daginn að líktist um of haukunum sem nú ráða ríkjum í Hvíta húsinu.

Ekki ætla ég að spá um úrslitin, enda skortir mig næga þekkingu til þess.

Hver er Sarah Palin?

Þakklát þjóð

Í gær bárust þau tíðindi um heimsbyggðina að Sigurbjörn biskup Einarsson væri látinn.

Vissulega telst það ekki harmafregn að jafnaldinn maður og Sigurbjörn kveðji þetta líf. Hitt er meira vert að hann lifði langa og farsæla ævi, naut þess að verða eins konar sameiningartákn þjóðarinnar ásamt forsetunum og hélt þeirri stöðu allt til æviloka. Þess vegna verða aldarskil við fráfall hans og eftirsjá manna er mikil.

Sigurbjörn skirrðist aldrei við að taka afstöðu til málefna samtímans. Hann gerði það þannig að jafnan kom hann fram sem mannasættir.

Viðhorf hans voru einstök. Einu sinni heyrði ég hann segja á Kjarvalsstöðum: Þakka þér fyrir allt hið góða sem ég hef um þig heyrt. Þetta sagði hann þegar hann var kynntur fyrir manni nokkrum ungum að árum.

Þetta var Sigurbjörn í reynd. Þjóðin þakkar honum nú allt sem hann var henni.

Þarna reis lágkúran hæst

Það var svo sem auðvitað að þeir D og H neyttu allra bragða til þess að skríða fyrir stjórnvöldum í Washington.

Hvernig væri nú að óska eftir því að þeir endurgreiddu þetta fé?

Vissi utanríkismálanefnd af þessu?

22 milljónir til bandarískra lobbýista

Stórkostleg framför

Það er ástæða til að óska TR til hamingju með þennan nýja vef. Nafnið, Tryggur, er að vísu dálítið fyndið því að Tryggur er gamalt og gott, íslenskt hundsnafn. Vonandi verður Tryggur hlýðinn og auðsveipur þeim sem til hans leita.

Mér sýnist í fljótu bragði að auðvelt sé að fylla út tekjuáætlanir og skoða sitthvað eins og greiðsluseðla. Fagna ég því mjög. Í framtíðinni vona ég að öll bréf og skjöl, sem TR sendir fólki, komi sjálfkrafa inn á vefinn og fólk geti valið einhvers konar aðvörun þegar slík skjöl birtast. Þetta myndi leysa vanda margra sem eru sjónskertir eða blindir og jafnvel nýtast þeim sem eru lesblindir.

Ég sá einungis örfáa hnökra á hönnuninni sem sennilega hefði mátt laga hefðu menn áttað sig á þeim. Til að mynda lesa sumir skjálesarar ekki heiti dálkanna sem fylla þarf út í. En þeir eru ekki mjög margir og því einfalt að muna þá.

Nú þarf TR einungis að stíga það skref að senda fólki sem er ólæst af ýmsum ástæðum og hefur ekki aðgang að tölvum gögn á geisladiski. Það er mörgum metnaðarmál að geta skoðað gögnin sín sjálfir í stað þess að fá einhvern til að hnýsast í þau fyrir sig.

Nýr þjónustuvefur Tryggingastofnunar

Vélbyssukjaftar valda streitu

Í morgun var viðtal við Hönnu Birnu Kristjánsdóttur, borgarstjóra. Spyrjendur voru þau Anna Kristín Jonsdóttir og Kristján Sigurjónsson, þrautreyndir útvarpsmenn.Ekki stóð á svörum hjá Hönnu Birnu. Við lá að þetta væri eins og æft samtal, svo greiðlega gekk það. Borgarstjórinn er greinilega bæði orkuríkur og fljóthuga.

Í gær heyrði ég orðið vélbyssukjaftur. Það voru tveir vélbyssukjaftar í þessu samtali í morgun.

Hanna Birna talaði svo hratt að móttökustöðvar heilans í mér áttu fullt í fangi að grípa það sem hún sagði.

Kristján Sigurjónsson talaði þó enn hraðar, bæði þegar hann spurði og kvaddi. Bæði yrðu þau mun áheyrilegri ef þau hægðu örlítið á sér. Anna Kristín var einhvers staðar mitt á milli.

Rjómaís, ísrjómi og ískrem

Í dag birti Morgunblaðið dálitla samantekt um rjómaís á Íslandi. Ekki er vitað til að ritað hafi verið um sögu ísáts á Íslandi, en það er fullástæða til að fylgja þessu máli eitthvað eftir.

Í greininni er sagt að sögusagnir séu um að framleiddur hafi verið ís eða ísblanda á Korpúlfsstaðabúinu sem seld hafi verið í verslanir í Reykjavík og var þetta haft eftir ónefndum heimildarmanni. Leiða má líkur að því að þetta geti verið rétt enda voru danskir mjólkurfræðingar ráðgjafar um uppsetningu mjólkurframleiðslunnar og höfðu umsjón með framliðslu búsins, en ísgerð þróaðist einmitt í kringum mjólkuriðnaðinn í Danmörrku og fleiri löndum.

Í ágætri bók Birgis Sigurðssonar um Korpúlfsstaði sem kom út árið 1994, er greint frá tækjakosti mjólkurbúsins, m.a. á bls. 108-109. Í bókinni er sérstaklega getið um tæki til ískremgerðar en jafnframt sagt að ekki sé vitað til þess að það hafi nokkru sinni verið framleitt á Korpúlsstaðabúinu.

Það væri full ástæða til þess að einhver legðist í frekari rannsóknir á sögu íssins hér á landi og græfi upp heimildir um mjólkur- eða rjómaís á fyrri tíð. Ís er orðinn óaðskiljanlegur hluti íslenskrar matarmenningar og á það einkar vel við enda búum vér á Íslandi, erum Íslendingar og ísætur.