Skaftfellingur - heimildamynd um fortíðina í Vík

Í gær var frumsýnd myndin Skaftrellingur eftir Helga Felixson. Framleiðandi myndarinnar er Tröllakirkja. Fjölmargir komu að gerð myndarinnar og styrkir fengust víða að.

Flestir, sem fóru að sjá myndina, væntu þess að um væri að ræða heimildamynd um vélskipið Skaftfelling VE 33, sem kom til landsins í maí 1918, en skipið var smíðað að tilhlutan Skaftfellinga. Annaðist skipið flutninga á milli Reykjavíkur, Vestmannaeyja og nokkura hafna í Vestur- og Austur-Skaftafellssýslum, þó aðallega Víkur frá því í apríl ár hvert fram í október, um 20 ára skeið. Áhugasömum lesendum skal bent á bækling um Skaftfelling og útvarps þátt á síðunni http://hljod.blog.is undir flokknum "Sögur af sjó".

Flestum sýningargestum bar saman um að myndin væri vel gerð og falleg. Skaftfellingur er umgjörð ferðalags Helga Felixsonar inn í fortíðina þar sem hann leitast við að sýna þýðingu Skaftfellings fyrir samfélagið í Vík og ást Sigrúnar Jónsdóttur á skipinu. Þannig er myndin og slík er nálgun höfundarins. Helgi leitaði víða fanga og hafði úr miklum efnivið að moða. Myndin er því ávöxtur og hugarsmíð hans fyrst og fremst.

Dálítillar ónákvæmni gætti í myndinni og skorti nokkuð á að höfundur nýtti sér þær heimildir sem honum voru fengnar. Til að mynda virtist sem Skaftfellingur hefði fyrst og fremst þjónað víkurbúum og verið eign þeirra, en svo var ekki. Að vísu er vikið að því í einni frásögn myndarinnar að kaupstaðarferðir Skaftfellinga vestur á Eyrabakka hefðu lagst af eftir að "báturinn" eins og hann var kallaður manna á meðal hóf siglingar austur í Vík. En Skaftfellingur kom víðar við. Má nefna Hvalsýki og Öræfin, en skipið fór ævinlega tær-þrjár ferðir þangað á hverju sumri. Hlutafjár til smíði skipsins var aflað um Skaftafellssýslurnar báðar. Þá var Skaftfellingur hluti samgöngukerfis Vestmannaeyinga um fjögurra áratuga skeið og efast ég um að nokkurt skip hafi þjónað Vestmannaeyingum svo lengi.

Auk þess að vera óður til þessa aldna skips er myndinn óður til genginna forfeðra og háaldraðs fólks sem segir frá. Helgi virðist hafa gott lag á að laða fram eðlilega frásögn og samtölin eru dýrmæt. Í myndinni er seilst nokkuð langt þegar fjallað er um áætlanir um vegargerð meðfram suðurströndinni til Víkur og vakin athygli á þeim gríðarlegu náttúruspjöllum sem af henni myndu hljótast. Varð mér ósjálfrátt hugsað til þess hvernig menn hafa tilhneigingu til þess að fórna öllu á altari tæknivæðingar og þæginda. Segja má að þetta hliðarspor höfundar myndarinnar sé afsakanlegt því að um samgöngumál er að ræða og Skaftfellingi var ætlað að verða samgöngubót sem hann og varð.

Óvíst er hvernig farið hefði fyrir Skaftfellingi hefði hann ekki verið tekinn til flutninga milli Vestmannaeyja og Fleetwood veturinn 1940, er Helgi Benediktsson tók hann á leigu og keypti síðan. Hlutverki hans var þá lokið enda var þá orðið bílfært astur í Vík fyrir nokkru. Kaup Helga Benediktssonar á skipinu urðu einnig til þess að Skaftfellingar fengu mestallt hlutafé sitt endurgoldið, sem þeir höfðu lagt til smíðanna á Skaftfellingi rúmum tveimur áratugum áður og Skaftfellingur var um áratugaskeið og er reyndar enn einn af fjölskyldunni.

Nú verður Skaftfellingur eign Kötluseturs sem nýlega hefur verið stofnað. Hver, sem hefur áhuga á verndun menningarminja hér á landi, má vera þakklátur hverjum þeim sem tekur að sér umsjón þeirra og varðveislu.

Mynd Helga Felixsonar er hugljúf en þörf áminnig þess að Íslendingar hugi betur að sögu sinni og náttúru en verið hefur.

Bréf til skrifstofu Stjórnlagaþings

Í kvöld sendi ég eftirfarandi bréf til skrifstofu Stjórnlagaþings. Afrit bréfsins fengu umboðsmaður Alþingis, Blindrafélagið og Öryrkjabandalag Íslands.

Heiðraði móttakandi.

Ég undirritaður, Arnþór Helgason, kt. 0504522209, til heimilis að Tjarnarbóli 14, 170 Seltjarnarnesi, tek ekki þátt í kosningum til stjórnlagaþings sem eiga að fara fram 27. nóvember 2010.

Í rúma þrjá áratugi hafa sérstakar ráðstafanir verið gerðar til þess að blint og sjónskert fólk geti kosið til Alþingis og sveitarstjórna í einrúmi og án aðstoðar. Hið sama gildir um forsetakosningar.

Nú vill svo til að ekki hafa verið gerðar ráðstafanir til þess að þessi hópur geti neytt atkvæðisréttar síns með sama hætti og aðrir borgarar þessa lands. Því uni ég ekki og stendur sú ákvörðun mín að taka ekki þátt í atkvæðagreiðslunni nema breyting verði þar á.

Markmið stjórnlagaþings er og hlýtur að verða að efla mannréttindi hér á landi. Kosningar til þingsins bera því ekki vitni að hugað hafi verið að þeim þætti.

Virðingarfyllst,

Arnþór Helgason

[e-mail]

Símar: 5611703 8973766

Arnþór Helgason er fyrrum varaformaður Blindrafélagsins, formaður Öryrkjabandalags Íslands og framkvæmdastjóri þess.

Væntanlegar kosnigar til stjórnlagaþings - mannréttindabrot

Þjóðfundurinn 1851 var ráðgjafaþing og stjórnlagaþingið 2011 verður ráðgjafaþing. Konungur hafði tillögur þjóðfundarins 1851 að engu og líklegt er að nokkur hluti þingheims hafi talsvert við tillögur stjórnlagaþingsins að athuga. Því verða úrslitin vart ráðin þótt svo ólíklega takist til að eining náist um tillögur þingsins á meðal fulltrúa á stjórnlagaþinginu. Af þessari ástæðu hef ég ákveðið að fara ekki á kjörstað 27. nóvember.

Þá virðist mér gert ókleift að neyta atkvæðisréttar míns í einrúmi og lít ég á það sem nannréttindabrot. Hefðu menn haft dug í sér til þess að draga úr ójöfnuði við kosninguna hefði verið lafhægt að koma á rafrænni kosningu. Hún hefði nýst mun fleira fólki.

Sú aðferð, sem notuð er við kosninguna, þar sem á sjötta hundrað manns er í framboði, hlýtur að kalla á umræður um það hvort ekki eigi að beita öðrm aðferðum þegar gengið er til kosninga hér á landi. Ágætu vinur minn, sem er margvís, hefur látið sér fljúga í hug að breyta eigi reglum um þingkosningar og nota fremur slembiúrtak fremur en þá aðferð að veita stjórnmálaflokkum það umboð sem þeir hafa nú. Alþingi gæti vart versnað frá því sem nú er og sjálfsagt ekki orðið lakara en borgarstjórn Reykjavíkur. En hvorugur okkar er í framboði. Annar býr erlendis og hinum er meinuð þátttaka í kosningunum. Þar að auki er áhuginn á stjornlagaþinginu jafnlítilll og sumra ráðherra á umsókninni um aðild að Evrópusambandinu.

Hvert útvarpslistaverkið öðru betra

Um þessar mundir er hvert listaverkið öðru betra á dagskrá ríkisfjölmiðlanna.

Í dag verður útvarpað seinni þremur leikritum Hrafnhildar Hagalín Guðmundsdóttur um einfarana. Leikritin eru stutt, gæðin misjöfn, en öll eru þau góð og sum á meðal þess besta sem ritað hefur verið fyrir útvarp. Hlustendur geta notið þeirra á vef Ríkisútvarpsins í nokkurn tíma eftir að þeim hefur verið útvarpað.

Þá verður á dagskrá sjónvarpsins í kvöld heimildamyndin Álfahöllin, sem Jón Karl Helgason gerði í tilefni 60 ára afmælis Þjóðleikhússins. Íslandsklukkan í leikstjórn Benedikts Erlingssonar er meginþráðurinn sem myndin er ofin um og var einróma álit áheyrenda, sem sáu frumsýningu hennar í Þjóðleikhúsinu í gær, að vel hefði til tekist um gerð myndarinnar. Það hríslaðist um suma sælukennd þegar gamlar ljósmyndir eða kvikmyndir birtust. Um undirritaðan fór skjálfti þegar hann heyrði brot úr lokaþætti Þrymskviðu sem sýnd var árið 1974 og þyrfti að taka á ný til sýningar.

Áberandi var hvað hljóðsetningin var góð og aldrei komu högg mili atriða eins og svo títt er um kvikmyndir, enda er Jón Karl gjörkunnugur útvarpi sem dagskrárgerðarmaður. Jón Karl Helgason fékk í fyrsta sinn birt eftir sig efni í Ríkisútvarpinu árið 1973, þegar hann var 6 vetra. Hann sendi okkur vísu í eyjapistil og minnir mig að fyrstu tvær hendingarnar hafi verið þannig:

Nú er gos í Heimaey, gufan er þar yfir.

Þá er og rétt að vekja athygli á Víðsjárþættinum um Matthías Jochumsson sem frumfluttur var á föstudaginn var. Þátturinn var að flestu leyti listavel gerður. Það spillti þó nokkru að tólist var látin hljóma undir frásögnum og kvæði. Þá var alls ekki nægilega vel vandað til kvæðalestrarins og til að mynda var lestur kvæðisins um móður skáldsins afleitur.

Að lokum eru menn hvattir til að hlýða á tónleika með sönglögum eftir Árna Thorsteinsson, en þeir voru ritdæmdir á þessum síðum fyrir skömmu.

Árinni kennir illur ræðari

Ellert B. Schram, fyrrum þingmaður Sjálfstæðisflokksins og síðar Samfylkingarinnar, ritar grein í Fréttablaðið í fyrradag, 10. nóvember, til varnar Jóhönnu Sigurðardóttur. Telur hann þar upp ýmislegt henni og Steingrími Sigfússyni til varnaðar. Greinin er rituð að þekkingu og sanngirni sem er sjaldgæft nú á dögum.

Ellert gerir m.a. að umræðuefni hvernig flestir fjölmiðlar landsins hamast á ríkisstjórninni, hverju nafni sem þeir nefnast og gera hvað þeir geta til þess að hampa því sem miður fer.. Ellert bendir á að núverandi stjórnarflokkar hafi ekki borið ábyrgð á hruninu (Samfylkingin ekki nema að litlu leyti) heldur fáist þeir nú við það erfiða verkefni að rétta við þjóðarskútuna.

Í grein sinni minnist Ellert sérstaklega á einn ónefndan miðil sem fer hamförum í andstöðu sinni við ríkisstjórnina. Nefnir hann m.a. háðsglósur ritstjóra miðilsins í garð Jóhönnu Sigurðardóttur.

Þessi skrif miðilsins hafa að undanförnu verið til umræðu á meðal hóps sem ég umgengst. Ég hef ekki kannað stjórnmálaskoðanir þeirra sem hafa rætt málið, en veit þó að einhverjir styðja Sjálfstæðisflokkin, aðrir Vinstri græna og enn aðrir Samfylkinguna. Virðist það einróma álit þeirra sem tjá sig um málið að þessi tiltekni miðill sé kominn niður á götustrákastig í leiðaraskrifum sínum og að minnsta kosti sumir innan ritstjórnarinnar höndli vart annað en menntaskólakími.

Dr. Jakob Benediktsson sagði einu sinni frá samskiptum sínum við tvo vini, sem báðir eru rithöfundar, þekktir fjölmiðlamenn og hefur annar þeirra jafnvel fengist við stjórnmál. Hann sagði: "Þetta eru ekkert annað en götustrákar. Þeir tala og skrifa eins og götustrákar og allur málflutningur þeirra ber þeþví vitni að þeir séu götustrákar."

Það er sorglegt þegar menn vaxa ekki upp úr slíkum stráksskap. Það er dapurlegt til þess að vita að skrifum slíkra manna fylgir fátt uppbygglegt. Hæðnin, þótt hún geti verið beitt úr penna þeirra, verður marklaus því að sama síbyljan er endurtekin með ýmlsum tilbrigðum - síbylja sem ber vitni um þráhyggju og afturför.

Skjót viðbrögð

Forráðamenn Strætós brugðust vel við ábendingu minni og hefur mér verið tjáð að annmarki sá sem lýst var í fyrri færslu hafi nú verið lagfærður. Bergdís Eggertsdóttir, verkefnastjóri, lýsti fyrir mér hvernig breytingar eru gerðar á kerfinu Herdísi, en það er heiti leiðsagnarkerfisins, nefnt eftir Herdísi Hallvarðsdóttur, vandaðri sómakonu sem les upp nöfn biðstöðvanna.

Það er ánægjulegt þegar stofnanir og fyrirtæki bregðast við ábendingum notenda og til mikillar fyrirmyndar.

Unnið gegn framförum

Ég nýt þess að ferðast með strætisvögnum nær því á hverjum degi þessar mundir. Að undanförnu hefur hist þannig á að ég hef ekki lent í vagni nr. 13 með talandi leiðsögukerfi. Um daginn ferðaðist ég með einum vagninum og var þá kerfið svo lágt stillt að ógerningur var að heyra hvað Herdís sagði. Benti ég starfsmanni Strætós á þetta.

Í gær ferðaðist ég með þessum sama vagni (þekkti hann á ýmsu, þar á meðal vélarhljóðinu). Enn var leiðsögukerfið jafnlágt still og ekkert heyrðist. Ég hringdi aftur í Strætó og benti á þetta. Var mér afar vel tekið, nafn mitt og símanúmer skráð og úrbótum lofað.

Nokkru síðar komst ég að því að einhverjir farþegar hefðu kvartað undan leiðsögukerfinu, það truflaði þá og spillti fyrir þeim næðisstundinni í vagninum. Nú eru u.þ.b. 30 ár síðan hætt var að kalla upp biðstöðvar strætisvagna og mæltist sú breyting illa fyrir. Íslendingar hurfu frá þessum sið á meðan hann var efldur í nágrannalöndum okkar. Því glöddust margir þegar Strætó tilkynnti að nú væri unnið að því að setja upp slíkt kerfi í vögnum fyrirtækisins. Á Norðurlöndum og víðar um heim er þetta alþekktur siður og þar amast enginn við þessum tilkynningum.

Sé svo að starfsmenn Strætó láti undan kvörtunum síngjarnra einstaklinga er vandi á ferð. Þá ræður fyrirtækið ekki við að kallast almenningsfyrirtæki. Vonandi verður ráðin hér bragarbót á, því að vissulega er mikilvægt að menn geti nýtt sér þessa ágætu almenningsþjónustu.

Gönguleiðsögnin í Nokiasímunum

Nú er skammt þess að bíða að ný útgáfa talhugbúnaðarins frá Code-factory, sem notaður er í farsíma hér á landi og talar íslensku, komi á markað. Prófanir hafa gengið vonum framar og lofa góðu.

Tvenns konar leiðsögn er þar fyrir gangandi vegfarendur. Önnur leiðsögnin kallast "bein lína (kannski bein leið)" og hin "Gatnaleiðsögn" (þýðing mín á direct line and Streets). Við stuttar prófanir hefur komið í ljós að fyrri leiðsögnir gefur fremur takmarkaðar leiðbeiningar. Þó er sagt hvar beygja skuli og fjarlægðin að áfangastað er gefin upp. Sé hins vegar gatnaleiðsögninni fylgt fást ítarlegar upplýsingar.

Í dag gekk ég frá Nóatúni 17 að Hlemmi og vildi leiðsögutæki símans að ég héldi mig vinstra megin á gangstéttinni. Ég held að gangstéttin þar sé ekki jafnsamfelld og að norðanverðu við Laugaveginn og hlýddi ég því ekki.

Það verður mikil framför þegar þessi hugbúnaðarbreyting kemur á markaðinn hér, en hún er einn liður þess að rjúfa einangrun blindra og örva þá til þess að fara ferða sinna á eigin spýtur.

Nánar verður fjallað um þennan hugbúnað þegar hann kemur á markaðinn.

Skrýtilega hönnuð umverðarmannvirki

Viðskiptablaðið er flutt að Nóatúni 17 og þangað flutti söludeildin einnig. Þar sem ég fæst enn við að selja blaðið var ákveðið að ég færi með. Mér þótti rétt að láta á það reyna hvort ég kæmist ekki með strætisvagni í vinnuna og fékk því Baldur Gylfason, umferliskennara, í lið´með mér. Hófumst við fyrst handa á Hlemmi, en þar hef ég ekki komið í þrjú ár eða síðan ég ákvað að reyna að taka strætisvagn upp á Morgunblað, en þar vann ég sumurin 2007 og 2008.

Margt þótti mér undarlegt á Hlemmi. Yfir hverfisgötuna norðan við biðstöðina liggur gangbraut. Á miðri götu er kantur eða eyja sem sveitja verður fyrir svo að leiðin verður eins konar krákustígur. Ég hef nokkrum sinnum orðið var við slíkar gangbrautir yfir götur í Reykjavik þegar við hjónin höfum farið um borgina hjólandi og fæ ekki skilið vers vegna þær eru hannaðar með þessum hætti.

Borgaryfirvöld virðast hafa skellt skollaeyrum við ýmsu þegar umferðarmannvirkin á Hlemmi voru hönnuð. Til að mynda eru flest skilt þannig úr garði gerð að þau eru sérhönnuð til þess að valda sem mestum meiðslum ef einhver rekur sig á þau.

Á 8. og 9. áratug síðustu aldar og fram á þann 10. var náið samráð á milli borgaryfirvalda og samtaka fatlaðra. Einhvern veginn held ég að það hafi farið minnkandi á árum R-listans þar sem fulltrúar alþýðunnar voru sagðir ráða mestu. Fróðlegt væri að fregna hvernig samtökum eins og Blindrafélaginu hafi vegnað, hafi þau þá eitthvað aðhafst í aðgengismálum blindra upp á síðkastið í borginni.

Óábyrg strákapör norsku Nóbelsnefndarinnar

Í fyrra veitti norska Nóbelsnefndin núveranda Bandaríkjaforseta friðarverðlaun. Þó stendur maðurinn í a.m.k. tveimur styrjöldum í Mið-Austurlöndum.

Um daginn ákvað nefndin að veita kínverskum andófsmanni friðarverðlaunin fyrir tillögur sem gætu haft skelfilegar afleiðingar, yrði þeim hrundið í framkvæmd.

Sígandi lukka er best og það veit kínverskur almenningur. Þess vegna erþað jafn ábyrgðarlaust af íslenskum stjófnvöldum að senda fulltrúa sína á þessa meintu friðarhátíð og hjá Norðmönnum sem virðast hafa misskilið hlutverk nefndarinnar. Þar skipta orðsendingar kínverskra stjórnvalda engu máli heldur skynsemi og ábyrgð íslenskra stjóvnvalda.