Nornaveiðar fréttamanna Ríkisútvarpsins á hendur öryrkjum

Fréttastofa Ríkisútvarpsins fer stundum óvarlega í fréttaflutningi sínum. Nú virðist eiga að æsa almenningsálitið gegn öryrkjum sem þiggja atvinnuleysisbætur.

Um síðustu mánaðamót fengu 16.000 manns greiddar atvinnuleysisbætur. Þar af voru um 700 öryrkjar eða tæp 4,5% þeirra sem eru á atvinnuleysisskrá. Ég veit ekki hversu margir öryrkjar eru nú skráðir á Íslendi en nær er mér að halda að um sé að ræða um 5% öryrkja sem fengu bæturnar. Það merkir ekki að atvinnuástand sé betra með öryrkjum en öðrum landsmönnum heldur fremur hitt að atvinnuþátttaka öryrkja sé minni en þeirra sem eru ófatlaðir. Niðurstaðan er því sú að talan 700 öryrkjar bendi í raun til þess að atvinnuleysi sé mun meira á meðal öryrkja en þeirra sem hafa óskerta vinnugetu

Þessar tölur sýna, sem er gleðilegt, að ýmsir öryrkjar hafa leitað réttar síns og sótt um atvinnuleysisbætur. Þess var að litlu getið í fréttum Ríkisútvarpsins að atvinnuleysisbætur skerði bætur almannatrygginga og að bætur almannatrygginga skerði atvinnuleysisbætur. Það er því varasamt að halda því fram að um misnotkun sé að ræða. Atvinnutekjur skerða bætur almannatrygginga eftir ákveðnum reglum sem ekki verða skýrðar hér. Hið sama á við um atvinnuleysisbætur og í greiðsluáætlun Tryggingastofnunar ríkisins er beinlínis gert ráð fyrir að öryrkjar áætli atvinnuleysisbætur sínar.

Sá munur er á atvinnuleysisbótum og bótum almannatrygginga að hinar fyrr nefndur eru stundarfyrirbæri í lífi flestra en tryggingabætur eru ævikjör margra. Ástæða þess að öryrkjar fá atvinnuleysisbætur er sú að þeir hafa leitað eftir atvinnu á almennum markaði og er það vel.

Verði öryrkjar sviptir þeim rétti að njóta réttinda vegna atvinnuleysis til jafns við þá sem eru fullvinnufærir verður enn höggvið í sama knérunn. Öryrkjar hafa þegar verið látnir afsala sér vísitölutengingu bótanna eða hafa réttara sagt verið sviptir henni. Öryrkjabandalag Íslands hefur ekki samningsrétt og stjórnvöld hafa sjaldan hlustað á röksemdir þess þegar ákveðið hefur verið að níðast á öryrkjum í þágu ófatlaðs fólks. Sú ríkisstjórn, sem nú situr, virðist því miður engin undantekning.

Flestir öryrkjar eru væntanlega stoltir af því að hafa lagt sinn skerf til þess að leysa greiðsluvanda ríkisins. En þá ber stjórnvöldum að vinna almennan rétt þeirra.

Örorku fylgir jafnan kostnaður og tími er til kominn að ráðamenn átti sig á því. Engir öryrkjar vinna á fréttastofu Ríkisútvarpsins og þar á bæ virðast menn ófróðir um þessi mál.

Ætli heyrist ekkert í þeim fáu öryrkjum sem sitja nú á alþingi? Hvernig stendur á því að enginn þeirra ræðir málefni lífeyrisþega í óundirbúnum fyrirspurnum? Er það vegna þess að einhverjir þeirra eru í stjórnarliðinu? Spyr sá sem ekki veit.

Veggir með eyru

Í dag flutti Útvarpsleikhúsið leikritið Veggi með eyru eftir Þorstein Guðmundsson. Fjallar það um unga mann, sem er atvinnulaus og langar til að verða útvarpsmaður. Hann tekur sér fyrir hendur að taka viðtal við aldraða konu sem hlustar á nágranna sína á neðri hæðinni með því að liggja á gólfinu.

Hljóðmynd leiksins var hreinasta afbragð. Pilturinn hélt á hljóðnema og heyrðist öðru hverju þegar hann fitlaði við hann. Þá var umhverfið allt mjög sannfærandi. Einnig voru hljóðin af neðri hæðinni eðlilega kæfð rétt eins og maður getur ímyndað sér að óreyndu hvernig sé að liggja á hleri og hlusta á það sem gerist á neðri hæðinni.

Þótt gefið sé í skyn að ekki sé allt sem sýnist á milli konunnar og hjónanna á neðri hæðinni náðist ekki að skapa spennu í leiknum. Leikurinn fjaraði því út í hálfgerðum vandræðagangi.

Leikverk þetta er mjög virðingarverð og frumleg tilraun. Talsvert vantar þó í uppbyggingu þess. Fátt óvænt gerist og hlustendur verða því óneitanlega fyrir vonbrigðum.

Gagnrýni missir marks

Nú hefur Ríkisendurskoðun kveðið upp þann skapadóm yfir Seðlabankanum að hann hafi gert afdrifarík mistök í aðdraganda bankahrunsins þegar hann lánaði íslensku bönkunum hundruð milljarða gegn veðum í svoökölluðum ástarbréfum.

Áður hefur verið greint frá því á þessum síðum að í júlí 2008 hafi verið svo komið að erlendir bankar svo sem royal bank of Scotland og Deutsche Bank hafi neitað að taka veð íslensku bankanna gild. Þess var getið að veðin hefðu þótt of veik enda uppbygging bankanna vafasöm.

Nú þarf að rifja upp hver sat í stóli formanns stjórnar Seðlabankans sumarið 2008 og hvernig þessar upplýsingar samræmast málflutningi hans fyrir og eftir bankaránið. Þá þarf einnig að grandskoða hvort gagnrýni Morgunblaðsins á núverandi ríkisstjórn sé marktæk eða hvort um „skítabombur“ sé að ræða eins og Lára Hanna Einarsdóttir hefur kallað skrif annars ritstjórans.

Eitt má þó telja víst – trúverðugleiki leiðaranna hefur beðið alvarlegan hnekki.

Versnandi tungutak auglýsenda

Nú er sótt að íslenskri tungu sem aldrei fyrr. Ég hef áður fjallað um ókei-sýkina sem er á góðri leið að útrýma góðum og gildum svörum eins og jæja, er það, nú, hvað segirðu, jahá, ja hérna o.s.frv.

Þá virðist fallabrenglun nú æ algengari í auglýsingum en áður. Í sjónvarpi allra landsmanna birtist um þessar mundir auglýsing frá Ormson þar sem fólk er hvatt til þess að fara í þá verslun sem næst er: Akranes, Ísafjörður, Egilsstaðir o.s.frv., en svo kemur allt í einu "Ármúla", ekki "Ármúli".

Það er nóg á landsbyggðina hallað þótt því sé sleppt að viðurkenna að nöfn kaupstaða beygjast líka. Þannig ættu staðarnöfnin í auglýsingu Ormsonbræðra að vera í þágufalli.

Einu sinni var auglýst eftir starfsmanni í auglýsingadeild Ríkisútvarpsins og var áskilin góð þekking á íslensku máli. Ég sótti um stöðuna og var ekki einu sinni virtur svars.

Ég er farinn að efast um að þess sé lengur gætt að auglýsingar séu á sæmilegu máli. Til dæmis skellur nú á hlustum fólks auglýsing eins og þessi: Skólavörðustígurinn, alltaf brattur. Vissulega er Skólavörðustígurinn brattur. Það tekur á að hjóla upp að Hallgrímskirkju og ýmsum þykir gangan niður stíginn reyna óþgætilega á fæturna.

Vissulega er talað um að hinn eða þessi sé brattur og er þá átt við að hann eða hún se´hress eða ánægð(ur) með sig. Skólavörðustígsverslunareigendur geta vissulega veerið ánægðir með sinn hlut en stígurinn verður eftir sem áður brattur.

Breytingar um áramótin

Í fyrradag var mér tjáð að væntanlega yrðu hljóðmyndir mínar teknar af dagskrá morgunþáttarins Vítt og breitt á rás eitt, en þeim hefur verið útvarpað á fimmtudagsmorgnum í haust.

Ég hóf að senda Pétri Halldórssyni stutt hljóðrit í janúar 2006 og var því fyrsta útvarpað 24. janúar. Í marsbyrjun urðu stuttir pistlar eða hljóðmyndir fastur liður í fimmtudagsþáttunum. Fyrstu hljóðmyndirnar gaf ég Ríkisútvarpinu enda fann ég fyrst og fremst upp á þessu til þess að hafa eitthvað að fást við á meðan mesta áfallið eftir atvinnumissinn reið yfir. Hljóðmyndirnar hafa nú verið á dagskrá í tæp fjögur ár. Ég get því vel við unað.

Mér skilst að það sé ekki af sparnaðarástæðum sem mér sé sagt upp heldur eru hljóðmyndir taldar of þungt efni fyrir morgunútvarpið. Sumir telja einnig að þessi tími henti illa flutningi slíks efnis. Það má svo sem til sanns vegar færa. Flestir hlusta á morgunútvarpið í litlum tækjum og á meðan þeir drekka morgunkaffið sitt, en til sumra hljóðritanna er vandað og talsverð vinna lögð í að láta þau hljóma sem best.

Hljóðmyndir eru svo skemmtilegt efni að ríkisútvarpið ætti að leggja metnað sinn í að hafa þær á dagskrá í hverri viku, jafnvel á hverjum degi. Vel mætti hugsa sér að þátturinn Víðsjá yrði vettvangur slíkra hljóðmynda sem yrðu ekki lengri en 3-5 mínútur í mesta lagi. Allnokkrir einstaklingnar hérlendir kunna vel til verka á þessu sviði og er nú hugmyndinni komið á framfæri í þeirri von að einhver lesi þennan pistil.

Vissulega læðist að mér dálítill söknuður þegar ég hætti að vinna með ágætum dagskrárgerðarmönnum víðs og breiðs og þó einkum Pétri Halldórssyni. Ég er hins vegar afar þakklátur fyrir þau tækifæri sem mér hafa gefist í þessum þáttum. Hljóðmyndagerðin hélt að vissu leyti lífinu í mér á meðan atvinnuleysið svarf hvað harðast að.

Stórþorski fjölgar

Loksins kom góður þorskárgangur, en fréttir herma að árgangurinn frá því í fyrra sé sá stærsti sem mælst hefur síðan stofnmælingar hófust. Nú þurfa allir að leggjast á eitt við að umgangast þessa auðlind með varúð og eyðileggja ekki það sem hægt verður að byggja uppl.

Í þessu sambandi er rétt að geta þess að þær fréttir hafa borist úr Vestmannaeyjum að skortur sé á fólki til síldarverkunar. Hefur jafnvel verið haft á orði að láta einhver skip hætta síldveiðum þar sem ekki sé hægt að vinna allan aflann.

Flosi Ólafsson, leikari, skáld og gagnrýnandi, stundaði sjómennsku á togurum þegar hann var ungur og þekkti því vel til sjómennsku. Hann hafði einstakt lag á að laða fram hið skoplega og fétta það saman við raunveruleikann.

Árið 1963 efndi Ríkisútvarpið til sérstakrar hátíðar- og skemmtidagskrár á sjómannadaginn eins og þá var siður. Þar var Flosi með þáttinn um fyrsta íslenska síldveiðiskipið sem tók aflann inn að framan. Það hét Sigurgapi og var gamall innrásarprammi. Til þess að hægt væri að veiða síldina varð hún að vaða. Þegar komið var að torfunni var framhleranum hleypt niður, skipið fyllt af síld og sjó og vatninu dælt út að aftan. Að vísu sökk Sigurgapi ef ég man rétt í fyrstu tilraun og var því fengið annað skip, Fagurgapi.

Þar sem innrásarprammar eru flatbytnur hafði Fagurgapi þann kost að geta siglt beint upp í fjöru að síldarverksmiðjum sem stóðu og standa allnærri sjávarmáli. Fyrsta tilraunin með Fagurgapa fór auðvitað þannig að skipið brotnaði í spón með brauki og bramli.

Nú er Flosa minnst með ýmsum hætti. Jónas Jónasson útarpaði í gær ágætu samtali sínu við hann og sjónvarpið hefur sýnt brot úr nokkrum áramótaskaupum. Ríkisútvarpið ætti að endurtaka eitthvað af gamanþáttum Flosa. Þótt sumir þeirra standist e.t.v. ekki tímans tönn eru aðrir þó sígildir eins og þátturinn um fyrsta síldeiðiskipið sem tók aflann inn að framan.

Snilldarvel gerður útvarpsþáttur

Um þessar mundir stendur yfir sýning á verkum Svavars Guðnasonar í Listasafni Íslands. Með sýningu sinni, sem haldin var í Listamannaskálanum síðsumars árið 1945 olli hann straumhvörfum í íslenskri myndlist og hafði djúp áhrif á ýmsa sem nutu sýningarinnar. Er Guðmunda Andrésdóttir, listmálari, eitt gleggsta dæmi þess.

Þátturinn víðsjá, sem er á dagskrá rásar eitt síðdegis virka daga, var helgaður Svavari og sýningunni. Er greinilegt að umsjónarmennirnir kunna vel til verka og voru vinnubrögðin hreint út sagt einstæð. Er hér um einhverja bestu kynningu á myndlist að ræða sem útvarpað hefur verið hér á landi fyrr og síðar.

Það er mjög undir hælinn lagt hvort hægt sé að lýsa myndlist í útvarp svo að vel fari. Yfirleitt enda slíkar lýsingar með ósköpum. En umsjónarmenn og viðmælendur þeirra unnu þannig úr efniviðnum að hlustendur hlýtur að hafa langað að skoða þessa sýningu. Ekki var reynt að lýsa myndunum að neinu marki heldur var fjallað um litbrigðin, aðferðirnar við gerð þeirra, tilefni, stærð og viðbrögð við þeim. Skotið var inn stuttum brotum úr viðtölum við Svavar sem voru dásamlegar hljóðskreytingar. Fleiri komu þar að eins og Halldór Laxness og Björn Th. Björnsson sem báðir þekktu Svavar vel og voru hvor öðrum meiri snillingar íslenskrar tungu.

Þessi víðsjárþáttur er dæmi um það besta sem unnið hefur verið í útvarpi á undanförnum árum og sennilega besta myndlistarlýsing sem útvarpað hefur verið á þessari öld.

Lambnrúturinn sem söng í Ríkisútvarpið

Hljóðmyndin sem hér er birt nýtur sín best í góðum heyrnartólum. Hún er í 128 bita upplausn. Panta má hljóðrit í betri gæðum hjá framleiðanda.

Þegar við hjónin litum við að Hala í Suðursveit í sumar að skoða Þórbergssetrið bar fyrir augu ungan dreng með hund og voru þeir félagar eitthvað að sýsla við lambhrút sem var í stekk ásamt gamalá nokkurri. Mig langaði að vita deili á þessum hópi og fékk eftirfarandi svar frá Þorbjörgu á Hala:

“Þetta er hann Þorkell, hann er heimagangur á Hala, fæddist í þennan heim síðastliðið vor og móðir hans dó skömmu síðar, ekki tókst að finna handa honum fósturmóður svo að hann var settur í þennan heimasmíðaða stekk ásamt geldri gamalá sem bar ekki til hans neinar móðurtilfinningar. Þar var honum gefin mjólk á pela fram eftir sumri og gerðist hann mannelskur mjög og jarmaði gjarnan til að fá athygli fólks og kalla eftir mjólk í maga.

Rokkó, hundurinn á Hala og hann voru bestu vinir og Kristinn eigandi Rokkós fór daglega á skemmtigöngu með þá félaga, maður sá gjarnan til þeirra á gangi í halarófu hér um túnin, fremstur Kristinn, síðan Rokkó og Þorkell rak lestina. Þorkeli var síðan sleppt í hagann ásamt geldu fósturmömmunni í byrjun ágúst. Þá var hann orðinn svo ágengur að hann festi sig alltaf í rimlunum á grindunum og til að bjarga sálarheill hans var ákveðið að gefa þeim frelsi en koma þeim frá mannabyggð til að hann héldi ekki uppteknum hætti að halda að hann væri mannabarn eða við mannfólkið sauðkindur með móðurhjarta líkt og lambær í haga. Farið var með hann til fjalla og fylgdust þau áfram að geldærin og Þorkell og ekki annað að sjá en þau væru frelsiun fegin svo og því að eiga þess nú kost að njóta fjölbreyttara fæðuúrvals að eigin vali. En alltaf þegar Fjölnir bóndi á Hala fer um haga þar sem Þorkell heldur sig lítur hann upp og jarmar eða kemur til hans, en lætur sér svo lynda að vera orðinn frjáls og sjálfstæður eftir skamma stund og heldur áfram að bíta. Þorkell fer ekki í sláturhúsið, hann er nú komin í hús á Hala, ekki líklegur kynbótagripur og mátti því ekki lengur vera frjáls innan um allar sætu gimbrarnar sem bitu í kringum hann á túninu á Hala. Úr því hefðu getað orðið of alvarleg ástarævintýri með ófyrirsjáanlegum afleiðingum.

Ævisaga hans verður því ekki öll skráð að þessu sinni, en hver veit nema síðar meir komist hann betur á spjöld sögunnar.”

Svona er nú mannfólkið afskiptasamt. Vonandi er útvarpstæki í fjárhúsinu hjá Þorkatli, lambhrút svo að hann geti hlustað á sjálfan sig jarma og fara með þjóðlagið um gimbilinn sem grét við stekkinn.

Njótið vel.

Hljóðmyndin sem hér er birt nýtur sín best í góðum heyrnartólum. Hún er í 128 bita upplausn. Panta má hljóðrit í betri gæðum hjá framleiðanda.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Gimbillinn sem grét við stekkinn

Lambhrútur syngur í Ríkisútvarpið

Hljóðmynd fimmtudagsins 12 nóvember, sem útvarpað verður í þættinum Vítt og breitt á Rás eitt um kl. 07:15, fjallar um lambhrútinn Þorkel á Hala í Suðursveit. Þar læt ég lambið flytja þjóðlagið "Gimbillinn mælti og grét við stekkinn".

Hlustendum er bent á þennan menningarviðburð. Ég hygg að þetta verði í fyrsta sinn sem íslensk sauðkind flytur tónlist í ríkisútvarpinu.

Indælis rigning

Ég rölti út á pósthús áðan. Úti var hellirigning. Ég dró því hettu yfir höfuð til þess að blotna ekki um of á þeim fáu hárum sem eftir eru á hvirflinum.

Þegar nær kom Eiðistorginu og ég þurfti að hlusta eftir umhverfinu tók ég af mér hettuna og blotnaði. Það stóð ekki lengi því að Eiðistorgið er yfirbyggt. Það lekur þó víða.

Ég sá mest eftir að hafa ekki haft með mér hljóðvasapelann til þess að fylla á hann með því skemmtilega hljóðumhverfi sem verður á torginu þegar rignir. Það væri ekki verra en sumt af því sem útvarpað er.