Lifun eftir Jón Atla Jónasson - meistaraverk

Útvarpsleikhúsið lauk í dag við að flytja hlustendum leikritið Lifun eftir Jón Atla Jónasson, en það er byggt á heimildum um Guðmundar- og Geirfinnsmálið. Fléttað er saman leiknum atriðum og frásögnum ýmissa sem að málinu komu.
Sannast sagna er leikrit þetta hreint listaverk, afbragðs vel saman sett og leikurinn frábær. Óhugnaðurinn, skelfingin, óttinn, kvíðinn og undanlátssemin skila sér fyllilega auk örvæntingar vegna aðskilnaðar frá ástvinum og jafnvel misþyrminga.
Ástæða er til að óska aðstandendum verksins til hamingju með vel unnið meistaraverk.

Átti Kastró íslenskan föður?

Nú er Fídel Kastró eður Tryggvi frá Borg, eins og sumir kölluðu hann, fallinn frá. Maður nokkur taldi vafa leika á ætterni hans. Sá hét Jón Grímsson og var ráðsmaður hjá Ásbirni Ólafssyni, stórkaupmanni, en ég var sölumaður hjá honum sumrin 1970-72 og 1974-75. Sagan er þessi:

Ég snæddi gjarnan hádegismat með Ásbirni og gekk Jón um beina. Hann var þá á 79. aldursári, fæddur 1893 og mikill vinur okkar bræðra allra.
Eitt sinn segir hann við mig: "Það eru ýmsir sem halda fram að Kastró sé sonur minn." Ég tók því fálega en hann hélt áfram að impra á þessu næstu daga og fóru leikar svo að ég innti hann eftir atvikum.
Sagðist hann þá árið 1925 hafa hitt unga konu í ónefndum stað í Mið-Ameríku og hefðu tekist með þeim góð kynni. Samfarar þeirra voru góðar en ég hirði ekki um að lýsa þeim fyrir öðrum en Ólafi Gunnarssyni rithöfundi, í tveggja manna spjalli. Jón tjáði mér að hann myndi gangast við Kastró þegar og ef þess yrði óskað.

Mér þóttu þetta allmikil tíðindi og hugðist fá botn í málið. Hringdi ég því til Valdimars Jóhannessonar, ritstjóra Vísis og greindi honum frá málinu.

Síðdegis daginn eftir kom Jón inn í söludeildina, steðjaði beint að borði mínu og segir formálalaust: "Mikinn andskotans grikk gerðirðu mér í dag."
Ég setti upp furðusvip og spurði hvað hann ætti við.
"Þú hringdir og þóttist vera blaðamaður frá Vísi og spurðir formálalaust hvort það væri rétt að ég væri faðir Kastrós."
Ég fór að skellihlæja og spurði í forundran hverju hann hefði eiginlega svarað.
"Ja, eitt er víst, að ekki hefur hann þetta helvítis kommúnistavesen í föðurættina", sagði hann.
Ég innti hann eftir því hver blaðamaðurinn hefði verið og mundi hann ekki nafnið. Ég spurði hvort það gæti verið Valdimar Jóhannesson og svaraði jón: "Hann þóttist heita það."
Ég sór og sárt við lagði að ég hefði ekki hringt, en Jón var sannfærður um að ég hefði átt hlut að máli og tjáði mér að hann hefði neitað að gangast við piltinum.

Jón Grímsson var einstakur öðlingur, barngóður með afbrigðum og traustur vinur þeim sem öðluðust vináttu hans. Hann var sagnamaður mikill og sagði að eigin áliti jafnan satt.

Sætindi, plast, Mjólkursamsalan og önnur matvælafyrirtæki

Ég er alinn upp á mjólk eins og flestir Íslendingar. Faðir minn var með 40-50 kýr í fjósi þegar mest var og fengum við því stundum kýrslátur sem er öllu slátri betra. Einkum þóttu mér nýsoðnar kýrvambir hreinasta lostæti þegar ég var barn.
Enn eru Íslendingar mikil mjólkurneysluþjóð og Mjólkursamsalan sér til þess að afurðirnar séu fjölbreytilegar. Fyrirtækið leggur ríka áherslu á hollustu ýmissa gerla svo sem abt-gerla, enda er abt-mjólk hreinasta lostæti.
Ekki skal því neitað að efasemdir hafa sótt á marga vegna tvenns: Mjólkursamsalan framleiðir einatt of sætar afurðir með því að úða í þær sykri eða öðrum efnum. Síðan eru það neytendaumbúðirnar. Þær eru úr plasti - einhverjum mesta ógnvaldi mannkyns um þessar mundir.
Ég gerði mér grein fyrir því hversu varasamt þetta er þegar ég varð hvað eftir annað fyrir því að mjóir þræðir virtust losna úr plastbauknum sem ég át úr með plastskeið og hefði ég auðveldlega getað kyngt þeim. Ef til vill hefði ekki munað mikið um þessar plastagnir miðað við hvað plastefnin eru algeng. En allur er varinn góður.
Er ekki kominn tími til að Mjólkursamsalan og aðrir framleiðendur matvæla taki á þessum málum - of miklum sætindum í flestum tegundum mjólkurvara og plastumbúðunum?

Úrslit í nánd

Í morgun gagnrýndi Bjarni Benediktsson þau ummæli Katrínar Jakobsdóttur að staða Ríkissjóðs væri þrengri en búast mætti við. Það vakti jafnframt athygli að Benedikt Jóhannesson tók undir þessi ummæli og sagði í hádegisfréttum Ríkisútvarpsins að Alþingi hefði farið óvarlega í lagasetningum undir þinglok (túlkun undirritaðs).
Í umræðuþætti Rásar tvö á sunnudagsmorgun var þeirri skoðun varpað fram að formaður Sjálfstæðisflokksins væri orðinn einangraður og skynjaði ekki þann öldugang sem nú er í þjóðfélaginu. Getur verið að sú einangrun eða firring komi einni í ljós þegar hann hefur lýst stöðu Ríkissjóðs að undanförnu?
Þótt Bjarni segi að skattatekjur aukist um 10 milljarða á næsta ári telur Benedikt að staðan sé jafnvel tugum milljarða verri en menn hafa haldið.
Þetta minnir óþægilega á þá umræðu sem varð á fundi sem Viðreisn boðaði til í aðdraganda kosninganna og fjallaði um hugmyndir um myntráð. Þá var dregin upp mynd af 5 ára fjármálaáætlun Alþingis þar sem framlög til vegamála voru tekin sem dæmi um óraunsæjar hugmyndir og stæðist áætlunin vart skoðun þegar hún væri athuguð nánar.
Því miður hefur ótal margt verið flausturslegt og unnið af lítilli gjörhygli eða mikilli vanþekkingu á valdatíma ríkisstjórnar Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks. Eitt dæmið er vanrækslan í uppbyggingu innviða samfélagsins, stytting framhaldsskólanáms sem skilar takmörkuðum árangri (lengir jafnvel háskólanámið sem því nemur), innheimta komugjalds eða aðrar aðferðir til þss að byggja upp innviði ferðaþjónustunnar o.s.frv. Þar sýndi Alþingi af sér hversu þingið var lítils megnugt og jafnvel þingmenn, sem hafa talið sig fremur skynsama, fóru á flug vegna furðulegra hugmynda um helgan rétt hér og þar o.s.frv.
Það er nú ljóst að mikið reynir á formenn þeirra flokka sem nú sitja á rökstólum ef skynsamleg niðurstaða á að nást.

Vangaveltur um kjördæmi og kjörmenn

Fréttin um að forsetaframbjóðandi demókrata í Bandaríkjunum hafi fengið fleiri atkvæði en frambjóðandi Repúblikana ætti ekki að koma Íslendingum á óvart. Kjörmannakerfið sá til þess. Það er ekki óskylt kjördæmakerfi Íslendinga þar sem sums staðar eru færri kjósendur að baki hverjum þingmanni en annars staðar.
Þótt því sé haldið fram að nauðsynlegt sé að tryggja hagsmuni fámennra ríkja og kjördæma er þetta með ýmsum hætti skrumskæling lýðræðisins.
Nú stendur yfir undirskriftasöfnun þar sem skorað er á alla kjörmenn Bandaríkjanna að kjósa frambjóðanda demokrata. Stenst það bandarísk lög? Fróðlegt væri að fá svar við þessari spurningu.